आतापर्यंत आपण पाहिले, की उंच असणाऱ्या वस्तूकडे वीज आकर्षिली जाते. उंच इमारतीवर प्रत्यक्ष वीज कोसळल्यास इमारत उद्ध्वस्त होऊ शकते. त्यामुळे विजेपासून वाचण्यासाठी साधारणपणे उंच इमारतीवर टोकदार अशी विजेची संवाहक अशी रचना केलेली दिसून येते. तिला ‘लायटनिंग अरेस्टर’ असे म्हणतात. अनेकदा विजा कोसळून आगीही लागतात, यापासून बचावासाठी लायटनिंग अरेस्टर लाभदायी सिद्ध होते.
१. लायटनिंग अरेस्टर अथवा लायटनिंग कंडक्टर म्हणजे तांब्याचा विद्युतसंवाहक धातूचा गोळा होय. धातूच्या संवाहक गोळ्यावर एक किंवा अधिक काटे जोडलेले असतात.
२. या गोळ्याला जोडलेल्या धातूच्या दांड्यालाच धातूची सुवाहक जाड पट्टी जमिनीपर्यंत जोडलेली असते. आकाशातून कोसळणारी वीज जमिनीकडे वाहून नेण्याचे कार्य ती करते.
३. जमिनीत खोलवर खड्डा खणून त्यात अर्थिंग केलेले असते. अर्थिंगच्या खड्ड्यात एक जाड तांब्याची चौरस प्लेट उभी बसविलेली असते. लायटनिंग अरेस्टरकडून आलेली जाड धातूची पट्टी या प्लेटला जोडलेली असते. खडे मीठ आणि लाकडी कोळशाचे तुकडे यांचे समसमान थर आलटून-पालटून असे एकावर एक टाकून हा खड्डा भरण्यात येतो. खडे मीठ बाष्प शोषून लाकडी कोळशाला ओलावा देते. यामुळे वीज जमिनीत वाहून नेण्यास संवाहकता व मार्ग मिळतो. अशा प्रकारचे तयार मिश्रणही बाजारात उपलब्ध आहे. धातूच्या तबकडीवर पाणी टाकणासाठी एक धातूचा पाइपदेखील खड्ड्याबाहेर काढलेला असतो. यातून पाणी टाकता येते. जमिनीच्या प्रकारानुसार खड्ड्याची खोली मात्र जास्त असणे अपेक्षित आहे.
घरात आपण पाच किंवा पंधरा ॲम्पिअरचा विद्युतप्रवाह (करंट) वापरतो. मात्र आकाशातून कोसळणाऱ्या विजेचा विद्युतप्रवाह हा काही हजार ॲम्पिअरपासून ते दहा लाख ॲम्पिअरपर्यंत असू शकतो. क्षणभरात हा प्रचंड विद्युतप्रवाह लायटनिंग अरेस्टर जमिनीत खोलवर नेऊन सोडतो. त्यामुळे लायटनिंग अरेस्टर लावण्यासाठी आणि त्याच्या अर्थिंगसाठी तज्ज्ञांचा सल्ला घेणेच उचित ठरते. मानवी जीवन व मालमत्ता या दोन्हींचे संरक्षण लायटनिंग अरेस्टर निश्चितपणे करू शकेल.
स्त्रोत: अग्रोवन
अंतिम सुधारित : 10/7/2020
या योजनेतून सुरक्षित प्रसूतींचे प्रमाण वाढण्यासाठी...
बर्ट्रड रसेल यांच्या प्रेरणेने जागतिक सुरक्षा व न...
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियानांतर्गत प्रजनन व बा...
बँकिंग हि रोजच्या व्यवहारातील गोष्ट आहे आणि त्याच्...