शाश्वततेसाठी बायोडायनॅमिक शेती

बायोडायनॅमिक फार्मिग या तत्त्वावर आधारित शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांची 19 वी वार्षिक परिषद 26 ते 28 सप्टेंबर या कालावधीत अमेरिकेतील जॉर्जिया राज्यातील मॅकॉन प्रांतामध्ये झाली. गेल्या अनेक वर्षांपासून बायोडायनॅमिक शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसोबतच अन्य नवे शेतकरीही सामील झाले होते. त्यातून या शेती पद्धतीत वापरता येतील, अशा नव्या तंत्रांविषयी शेतकऱ्यामध्ये विचारमंथन झाले.
"बायोडायनॅमिक फार्मिंग अँड गार्डनिंग असोसिएशन'ची स्थापना 1938 या वर्षी झाली. बायोडायनॅमिक फार्मिंग म्हणजे जैव विविधतेवर आधारित स्वयंनियंत्रित शेती. या शेतीमध्ये जमीन आणि स्थानिक समुदायांना आरोग्यदायी ठेवण्यासाठी पिकाच्या लागवडीपासून अन्न तयार करण्यापर्यंत अनेक घटकांचा समावेश होतो.

या शेती पद्धतीमध्ये रासायनिक खते व कीडनाशकांचा वापर केला जात नाही. तीन वर्षांच्या सातत्यपूर्ण शेतीनंतर सेंद्रिय शेतीसाठी प्रमाणीकरण केले जाते. पुढे बायोडायनॅमिकपर्यंतच्या प्रवासामध्ये शेतीच्या अधिकाअधिक क्षमतेचा वापर केला जातो. त्यातून शेतीच्या प्रत्येक टप्प्यातून विविध उत्पादने घेतली जातात. मात्र त्यासाठी विशिष्ट पद्धतीने पीक संरक्षण, जमिनीची सुपिकता आणि हरितगृह तंत्र व्यवस्थापनाचा वापर केला जातो. 
बायोडायनॅमिक पद्धतीने तयार केलेल्या अन्नपदार्थांसाठी बायोडायनॅमिक प्रमाणीकरणाचे लेबल "डिमीटर बायोडायनॅमिक फार्म स्टॅंडर्ड'नुसार दिले जाते.

बायोडायनॅमिक शेती म्हणजे काय?

• आध्यात्मिक, नैतिक आणि पर्यावरण यांचा विचार मध्यवर्ती ठेवत केलेली शेती, अन्न उत्पादन यांना बायोडायनॅमिक्‍स असे म्हटले जाते.
• या प्रकारच्या शेतीचा विचार ऑस्ट्रियन लेखक, शिक्षणतज्ज्ञ डॉ. रुडॉल्फ स्टेनर (1861 ते 1925) यांनी मांडला. त्यांच्या विचारधारेला ऍन्थोपोस्कोपी (मानवतावादी विचार) असे मानले जाते.
• या शेतीमध्ये संतुलित पर्यावरणनिर्मितीतून जमिनी, पिके आणि जनावरांचे आरोग्य जपण्याला प्रथम प्राधान्य दिले जाते. शेतीत वापरायच्या निविष्ठा या शेतीतच तयार केल्या जातात.
• खते व कीडनाशक म्हणून कुजवलेली खते, मूलद्रव्ये आणि स्थानिक उपलब्ध वनस्पतिजन्य घटकांचा वापर केला जातो.

भारतातही होतेय बायोडायनॅमिक शेती

• बायोडायनॅमिक शेती पद्धती जगातील 20 देशामध्ये चळवळ या स्वरूपात केली जाते.
• भारतातील तमिळनाडू येथे स्थित बायोडायनॅमिक असोसिएशन ऑफ इंडिया ही संस्था बायोडायनॅमिक प्रसारासाठी कार्यरत आहे.
• कॉफी, द्राक्ष, कापूस, आंबा, चहा, व्हॅनिला, भाज्या अशा विविध पिकांचे उत्पादन या पद्धतीच्या शेतीतून घेतले जाते.
• विविध बीडी उत्पादने (500 ते 508) ही शेतीतील घटकांच्या साह्याने तयार करून वापरली जातात.

महाराष्ट्रात बायोडायनॅमिक शेती

• मराठवाड्यातील बीड येथे 2005 पासून या प्रकारे शेती करणारा गट असून, त्यांनी प्राथमिक प्रशिक्षण हे आणंद
• ( गुजरात) येथे घेतले आहे.
• सध्या बीड तालुक्‍यामध्ये बीडी कंपोस्ट खतनिर्मितीचे सुमारे 1300 खड्डे आहेत. त्यातून सुमारे 2600 मे. टन कंपोस्ट खत मिळाले असून, त्याची किंमत 78 लाख रुपये होते.

१ ऑक्टोबर २०१४

स्त्रोत: अग्रोवन