काजू - ढेकण्या किडीचे नियंत्रण

ढेकण्या (टी मॉस्किटो) या किडीचा पूर्ण वाढलेला ढेकूण हा डासाच्या आकाराचा असतो. त्याच्या डोक्‍यावरील भाग बदामी तांबडा किंवा काळा असतो. पोटाचा पुढील भाग पांढरा असतो व बाकीचे शरीर काळ्या रंगाचे असते. पाठीवरील बारीक टाचणीसारखा भाग वर आलेला दिसतो. या किडीची मादी कोवळ्या पालवीच्या देठामध्ये, तसेच पानांच्या दांड्यांमध्ये सालीच्या आतमध्ये अंडी घालते. अंडी 1.5 ते दोन मि.मी. लांब असतात.

एक मादी साधारणतः 50 अंडी घालते. ज्या ठिकाणी अंडी घातलेली असतात, त्या ठिकाणच्या सालीमधून दोन बारीक केसासारखे भाग वर आलेले दिसतात. अशा अंड्यांमधून सहा-सात दिवसांमध्ये तांबूस रंगाची मुंग्यांप्रमाणे दिसणारी लहान लहान पिल्ले बाहेर पडतात. पिल्लांचे पूर्ण वाढलेल्या ढेकणात रूपांतर होण्यास 12 ते 15 दिवसांचा कालावधी लागतो.

या किडीचा संपूर्ण जीवनक्रम पूर्ण होण्यास साधारणतः 25 दिवस लागतात. या किडीचा प्रादुर्भाव ऑक्‍टोबर- नोव्हेंबर महिन्यांत कोवळी पालवी फुटू लागल्यानंतर सुरू होतो. जानेवारी महिन्यामध्ये मोठ्या प्रमाणावर आढळून येतो.

या किडीची पिल्ले तसेच ढेकूण कोवळ्या पालवीतून, देठामधून, पानांमधून व कोवळ्या मोहोरामधून रस शोषून घेतात. त्याच वेळेला विषारी पदार्थ सोंडेवाटे आत सोडतात. त्यामुळे प्रादुर्भित ठिकाणी प्रथम पांढरट ठिपके पडतात. नंतर ते वाढत जाऊन 24 तासांत प्रादुर्भित भाग काळा पडतो मोठ्या प्रमाणात प्रादुर्भाव झाला असेल तर पालवी, मोहोर वाळून जातो. एक पूर्ण वाढलेले पिल्लू एका दिवसात 114 ठिकाणी, तर ढेकूण (प्रौढ) 97 ठिकाणी काळे ठिपके पाडू शकतो.

या किडीचा प्रादुर्भाव कोवळ्या फळांवरदेखील होतो. त्या वेळेला फळावर काळ्या रंगाचे गोलाकार खड्डे पडतात. कोवळ्या फळांची गळ होते. या किडीचा प्रादुर्भाव साधारणतः कोवळ्या पालवीवर 25 टक्के, मोहोरावर 30 टक्के आणि कोवळ्या फळांवर 15 टक्के आढळून येतो.

नियंत्रणाचे उपाय

या किडीच्या नियंत्रणासाठी प्रादेशिक फळ संशोधन केंद्र, वेंगुर्ले व अन्य संशोधन केंद्रावर झालेल्या संशोधनाच्या निष्कर्षावरून कीटकनाशकांच्या तीन फवारण्याची शिफारस करण्यात आली आहे. पहिली फवारणी 0.6 मि.लि. लॅम्बडा सायहॅलोथ्रीन (पाच टक्के प्रवाही) प्रति लिटर पाण्यात मिसळून कोवळ्या पालवीवर फवारणी करावी.

दुसरी फवारणी एक मि.लि. प्रोफेनोफॉस (50 टक्के प्रवाही) प्रति लिटर पाण्यात मिसळून मोहोरावर करावी. तिसरी फवारणी फळधारणा सुरू झाल्यानंतर दोन ग्रॅम कार्बारिल (50 टक्के) किंवा 0.6 मि.लि. लॅम्बडा सायहॅलोथ्रीन (पाच टक्के प्रवाही) किंवा एक मि.लि. प्रोफेनोफॉस (50 टक्के प्रवाही) प्रति लिटर पाण्यातून करावी.

- जालगावकर - 9422487393 
प्रादेशिक फळ संशोधन केंद्र, वेंगुर्ला, जि. सिंधुदुर्ग

सुशांत गावडे, कुडाळ, जि. सिंधुदुर्ग

माहिती संदर्भ : अॅग्रोवन