चिंचेचे औषधी गुणधर्म
चिंचेचे औषधी गुणधर्म
कांचनाथ कुळातला चिंचवृक्ष हा मूळ आफ्रिकेतला असल्‍याचे म्‍हणतात. परंतु अतिप्राचिन काळापासून तो भारतीय भू‍मीत आहे. त्‍याला भारतीय वृक्ष मानण्‍यात येतं. त्‍याच्‍या एकूण 24 उपजाती आहेत. आपल्‍याकडं हिरवी चिंच व लाल चिंच अशा दोन जाती आहेत. गुजरात राज्‍यात लाल चिंचाची झाडे विपूल प्रमाणात आहेत. ब्रम्‍हसंहिता या प्राचीन ग्रंथात चिंचेचे औषधी गुणधर्म सांगितले आहेत. कालीदासाच्‍या 'शाकुंतल' या महाकाव्‍यात चिंच वृक्षाचं वर्णन आहे. चिंचफळातला गर रोचक, दाहशामक व रक्‍तपित्‍तशामक असतो. लघवीच्‍या विकारावर चिंचेच्‍या टरफलांची राख देतात. फुले रक्‍तसंग्राहक आहेत. चिंचपन्‍हे पित्‍त व इतर ज्‍वरात होणा-या जुलाबावर देतात.
लचक - मुरगळा, व्रण बरा होण्‍यासाठी त्‍यावर चिंचपाला ठेचून बांधतात. चिंचपाला सारक, रूचकर व रक्‍तदोषनाशक असतो. त्‍यात टार्टिरिक अॅसिड व क्षारादी औषधी गुणधर्म असतात. पाळीव जनावरांची पचनक्रिया बिघडली असता त्‍यास चिंचपाला व लिंबपाला मिश्रीत चारा खाऊ घालतात. गुरांची मान व पाय सुजीवर चिंचपाला व वारूळाची माती उकळत्‍या पाण्‍यात कढवून त्‍याचा लेप करतात.
पोटात कळा येत असतील, पातळ जुलाब होत असतील तर भाताच्‍या पेजेत चिंचपाला वाटून ते मिश्रण औषधासारखे घ्‍यावे. त्‍याने अतिसार थांबतात, असे वैद्यराज सांगतात. पाल्‍याच्‍या रसात तुरटी उगाळून त्‍यात कापडाची पटटी भिजवून डोळयावर बांधल्‍यास नेत्रविकार बरा होतो. चिंचेच्‍या कोवळया पानांची चटणी व कोशिंबीर फारच रूचकर लागते. चटणीत चवीला गुळ, हिंग व तिखट किंवा हिरवी मिरची वाटून टाकतात.
चिंचफळातल्‍या चिंचोक्‍याचेही अनेक औषधी उपयोग आपल्‍या प्राचीन ग्रंथपुराणात सांगितले आहेत. भोजनानंतर मुखशुध्‍दीसाठी चिंचोका वापरतात. भाजलेल्‍या चिंचोक्‍याची टरफले काढून सुपारीसारखे चुर्ण किंवा तुकडे, भाजलेल्‍या खारकांचे तुकडे तसेच मीठ व लिंबयुक्‍त ओवा टाकतात. ही सुपारी चवदार व पाचक असते.
चिंचोके वातहरक रक्‍तदोषनिवारक व कफनाशक असतात. साल काढलेल्‍या, भाजलेल्‍या चिंचोक्‍याचं चूर्णीचे मध व तुपातून चाटण केल्‍यास कफ व कफाबरोबर रक्‍त पडणाचे थांबते.
पडजीभ आल्‍यास चिंचोका थंड पाण्‍यात उगाळून त्‍याचा लेप करतात. चिंचोका चूर्ण व हळद थंडपाण्‍यात मिसळून घेतल्‍यास गोवर व कांजिण्‍यात आराम पडतो. चिंचोके कुटून व यंत्रदाबानं चिंचोक्‍याचं तेल काढतात. ते शक्‍तीवर्धक असतं. चिंचपाला, चिंचफळ, चिंचोके व चिंचसाल यांचे अनेक औषधी उपयोग आहेत.
माहिती लेखन : वनराई संस्था
अंतिम सुधारित : 2/11/2020
वनस्पती औषधी व क्षुपे (झुडपे) असून त्यांचा प्रसार...
इसबगोलाचे बी शीतल, शामक, मूत्रल (लघवी साफ करणारे) ...
अडुळसा हे सदैव हिरवेगार असणारे, दोन ते तीन मीटर उं...
आवळा तुरट, आंबट चवीचे, हिवाळ्यात येणारे हिरव्या रं...
