भारतात पपईच्या झाडांना किडीपासून फारसा उपद्रव होता नाही.
मावा कीटक लहान व हिरव्या रंगाचे असतात. हे कीटक जमावाने राहतात आणि पाने, फुले व कोवळ्या शेंड्यातील रस शोषून घेतात. या किडीमुळे विषाणू रोगाचा पपईच्या झाडावर प्रसार होतो. म्हणून या किडीचे वेळीच नियंत्रण करणे आवश्यक असते.
काही ठिकाणी कधी कधी Dasyses Rugo -Sellus नावाची अळी पपईच्या झाडाचे खोड पोखरते.
या दोन्ही किडींच्या नियंत्रणासाठी सप्तामृतात प्रोतेक्टंट आणि हार्मोनीचा वापर वेळापत्रकानुसार करावा
ही कीड पानांच्या खालील बाजूस जमावाने आढळते. पानांतील रस शोषून घेते. त्यामुळे पाने पिवळी पडतात. या किडीचे अस्तित्व समजते. कधीकधी झाडावरील पिकणार्या फळांच्या पृष्टभागावर ही कीड आढळते. त्यामुळे फळाची सा खडबडीत व अनैसर्गिक तपकिरी रंगाची दिसते. कीड इतकी लहान असते की, ती केवळ भिंगातून दिसते.
गंधकाची कोरडी भुकटी पानांच्या खालच्या बाजूवर धुरळावी. तसेच प्रोतेक्टंट २ ग्रॅम आणि हर्मिनी २ मिली/ लि. पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी.
४) सूत्रकृमी (नेमाटोड): पपई झाडाच्या मुळ्यावर गाठी करणार्या सुत्रकृमी आणि 'रनीफोर्म' सूत्रकृमी पपईच्या झाडांचे फार नुकसान करतात.
सूत्रकृमीमुळे पपईची झाडे खुरटी वाढतात आणि त्या झाडांना फळे कमी लागतात. पपईचे मूळ पाण्यात स्वच्छ घुऊन तपासल्यास त्या मुळावर वाळूच्या कणाप्रमाणे सूत्रकृमी चिकटलेली दिसतात.
१) सूत्रकृमीच्या नियंत्रणासाठी रासायनिक उपाय म्हणजे प्रति हेक्टरी ३ क्विंटल इथिलीन डायब्रोमाईड जमिनीत मिसळून देणे.
२) किंवा प्रत्येक झाडाभोवतीच्या जमिनीत २० ग्रॅम फ्युराडान मिसळून द्यावे.
३) निंबोळी, करंज, एरंडी पेंड जमिनीत मिसळावी.
४) बागेत झेंडूची झाडे लावावीत.
पपईच्या झाडांना पायकूज किंवा बुधा सडणे, मर, करपा, भुरी व विषाणू रोगांची बाधा होते.
Pythium Aphanidermatum या बुरशीमुळे हा रोग होतो. तो विशेषत: ऑगस्ट, सप्टेंबर (पावसाळ्यात) ऑक्टोबर (भाद्रपद) आणि फेब्रुवारी, मार्च, एप्रिल या महिन्यांत आढळतो. ज्या जमिनीतून पाण्याचा निचर चांगला होत नाही अशा जमिनीतील झाडांवर या रोगाचा प्रादुर्भाव जास्त आढळतो. रोगाची बुरशी जमिनीत असते.
जमिनीच्या पृष्ठभागालगत झाडाचे खोड असते. तेथे (बुंध्यावरील) सालीवर स्पंजी व पाणी शोषलेले चट्टे दिसतात. त्याच वेळी झाडाच्या शेंड्यावरील पाने खाली वाकतात, सुकतात, पिवळी पडतात आणि अकाली गळून पडतात व रोगामुळे फार नुकसान होते.
१) सुसळधार पाऊस सुरू होण्यापूर्वी पाण्याचा निचरा होण्यासाठी चर खोदून तयार करावे. म्हणजे बागेत अवाजवी पाणी साचून राहणार नाही. रोगाचा प्रसार होणार नाही.
२) झाडाच्या बुंध्याभोवती मातीची भर घालावी. म्हणजे सिंचनाचे पाणी बुंध्याजवळ साचणार नाही. झाडांना जास्त पाणी देऊ नये.
३) खोल आंतरमशागत करू नये.
४) रोगाची लक्षणे दिसताच रोगाची बाधा झालेला खोडावरील भाग खरडून काढावा आणि तेथे बोर्डो पेस्ट लावावी.
५) प्रतिबंधक उपाय म्हणून एक टक्का बोर्डो मिश्रण किंवा एक लिटर पाण्यात २ ग्रॅम कॉपर ऑक्सीफ्लोराईड मिसळून त्या द्रावणाची झाडाच्या बुंध्याजवळ फवारणी करावी, म्हणजे रोगाचा पुढे प्रसार होणार नाही.
६) जर्मिनेटर, थ्राईवर, क्रॉंपशाईनर प्रत्येकी ५०० मिली + प्रोटेक्टंट ५०० ग्रॅम आणि हार्मोनी २०० ते २५० मिली १० लि. पाण्यातून फवारावे.
या रोगाचे कारण Phytophthora Palmivora ही बुरशी आहे. मुळ्या सडल्याने झाडे मरतात. रोपवाटिकेत Rhizoctonia Solani आणि Fusarium Spp. या बुरशीमुळे पपईची रोपे मरतात. बुरशी जमिनीत वाढते.
१) पेरणीपूर्वी पपईच्या बियांवर जर्मिनेटर + प्रोटेक्टंटची प्रक्रिया करावी.
२) रोपवाटिकेतील वाफे बुरशीरहित करण्यासाठी वाफ्यात वाळलेली पाने पसरून जाळावी किंवा वाफ्यात बी - पेरणीच्या दोन आठवडे आधी फार्माल्डीहाइडची फवारणी करावी आणि ताम्रयुक्त बुरशीनाशकाने वाफ्याची जमीन भिजवावी.
१) रोगाची बाधा झालेली फळे व पानांचे देठ काढून टाकावेत.
२) हिवाळ्यात दक्षिणेकडील सूर्यकिरणांचे चटके बसून या रोगाचा प्रादुर्भाव होतो. फळे मऊ बनतात. म्हणून फळे तपकिरी रंगाच्या कागदाने झाकावीत किंवा फळाभोवती पॉलिथीन कागद गुंडाळावा.
३) खोडावर करपा रोग आढळलयास त्या भागावर आणि त्याच्या बाजूला थ्राईवर, क्रॉंपशाईनर प्रत्येकी ५०० मिली आणि हार्मोनी २०० मिली १०० लिटर पाण्यात मिसळून त्या द्रावणाची फवारणी करावी. त्यानंतर फळे कागदाने झाकावीत.
१) पांढरी माशी किडीची नियंत्रण करावे. म्हणजे रोगाच्या प्रसाराला पायबंद बसतो.
२) थ्राईवर, क्रॉंपशाईनर प्रत्येकी ५०० मिली आणि हार्मोनी २०० मिलीची १०० लि. पाण्यातून फवारणी करावी.
माहिती संदर्भ : डॉ. बावस्कर टेक्नोलॉजी
अंतिम सुधारित : 8/4/2020
डाळिंब पिकामध्ये बॅक्टेरिअल ब्लाइट, मर (फ्युजॅरिय...
निसर्गाला समजून घेऊन वेळोवेळी शेत निरीक्षण करीत रा...
ढगाळ हवामानामुळे मावा किडीचा प्रादुर्भाव वाढण्याची...
उन्हाळी भुईमुगामध्ये पाने खाणाऱ्या व गुंडाळणाऱ्या ...