सुरु उसातील आंतरपीक

हे महाराष्ट्रातील एक महत्वाचे नगदि पीक आहे. परंतु दिवसेंदिवस ऊस पिकाचा वाढता खर्च आणि I ऊसाचे एकरी कमी उत्पादन यामुळे ब-याच वेळा ऊसाचे पीक परवडत नाही, म्हणून शेतक-यांना ऊसाऐवजी इतर पिके घेण्याकडे कल वाढलेला दिसतो. यावर उपाय म्हणून उसाचे पीक आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर होण्यासाठी उसात आंतरपिके घेणे ही काळाची गरज ठरणार आहे.

ऊस वाढीच्या अवस्था आणि उसाचा एकूण कालावधी

यांचा शास्त्रीय दृष्टीने विचार केला तर फक्त उसाचे उत्पादन न घेता हंगामानुसार आंतरपिके घेणे सहज शक्य आहे. ऊस पीक पद्धतीमध्ये जेथे लागोपाठ उसाचे पीक घेतले जाते अशा क्षेत्रात जर्मनीची सुपिकता आणि उत्पादकता टिकवण्यासाठी : द्विदलवर्गीय आंतरपिके घेणे फायद्याचे ठरते. अलीकडे छ्स लागवडीसाठी पट्टापद्धत तसेच जोडओळ पद्धतीचा अवलंब केला जातो.

या पद्धतीने उसाच्या व साखरेच्या उत्पादनात वाढ होत असल्याचे आढळून आले आहे. शिवाय जोडओळीसारख्या पद्धतीत पाण्याचीही बचत होत असल्याचे आढ्ळून आले आहे. या पद्धतीत दोन जोड ओळीत पाच किंवा सहा फुटाचा मोकळा पडुा राहत असल्यामुळे या पट्यात आंतरपिकाची वाढ चांगल्या प्रकारे होते. त्यांचा ऊस पिकाच्या वाढ़ीवर कसलाही विपरित परिणाम होत नाही. आजच्या जागतिकीकरणाच्या काळात आपल्या देशातील लुसशेती आणि साखर उद्योग बराच अडचणीत आला आहे. अशा अडचणींवर मात करण्यासाठी सर्वांगीण उपाययोजनांचा अवलंब करून ऊस आणि साखरेचा उत्पादन खर्च कमी करता येईल. याबाबत वेगवेगळ्या सतरावर प्रयत्न होणे गरजेचे आहे.

उसाच्या लागवड पद्धतीत बदल करून रुंद सरी किंवा जोडओळ पद्धतीने उसाची लागवड करून हंगामानुसार ऊसात आंतरपिके घेतल्यास ऊस शेतीपासून खर्च वजा जाता निव्वळ नफ्यात वाढ करणे शक्य आहे. सुरू उसाचा कालावधी १२ ते १३ महिन्यांचा असतो. छंसाची लागवड केल्यानंतर पूर्ण उगवण होण्यासाठी ६ ते ८ आठवड्यांचा कालावधी लागतो. सुरवातीच्या काळामध्ये उसाची वाढ हळू होत असल्यामुळे उसाच्या दोन सन्यांमध्ये आंतरपीक घेण्यासाठी भरपूर मोकळी जागा असते. उसामध्ये आंतरपिके घेतल्याने भरपूर फायदा होतो. प्रामुख्याने आंतरपिकामुळे एकूण नेिव्वळ उत्पन्नात वाढ होते. उसासाठी बियाणे, खते व आंतरमशागतीसाठी केलेला खर्च आंतरपिकाच्या उत्पन्नातून निघून जातो. तणांच्या वाढीवर परिणाम होऊन तणांचे प्रमाण कमी होते. सुरू उसामध्ये भुईमूग, कोबी, फुलकोबी, मेथी, कोथिंबिर, कलिंगड, काकडी व कांदा ही आंतरपिके घेता येतात. द्विदल वर्गातील आंतरपिके घेतल्यास जमिनीचाच पोत सुधारतो.

अंतरपीके घेण्यास उस पिक योग्य

उसाची पूर्ण उगवण होण्यासाठी साधारणपणे ३ ते ६ आठवडे लागतात.

त्यानंतर सुरुवातीच्या २.५ ते ३ महिन्यात पिकाची वाढ सावकाश होत असते. उसाच्या दोन ओळीतील अंतर इतर हंगामी पिकाच्या तुलनेत जास्त असते. तसेच आवश्यकतेनुसार ओळींच्या लागवड पद्धतीतही बदल करता येतो. त्यामुळे लागणीनंतर साधारण ३ ते ३.५ महिन्यांच्या काळात उसाच्या दोन ओळीतील जागा पैिकाशिवाय रिकामी राहते. उसाला दिलेली खते, पाणी रिकाम्या क्षेत्रातील सूर्यप्रकाश इ. अनुकूल परिस्थितीचा कार्यक्षम वापर करण्यासाठी उसाच्या दोन ओळीतील जागेत आंतरपिके घेणे योग्य ठरते. योग्य आंतरपीक घेतल्यास दोन्ही पिकांची वाढ समाधानकारक होते व एकमेकांस स्पर्धा न होता आंतरपीक अल्पावधित (३ ते ३.५ महिन्यात) काढणीस तयार होते. उसामध्ये आंतरपिके घ्यावयाच्या पद्धती

१) सरीवरंब्रा पद्धत (पारंपरिक पद्धत)

जर्मनीच्या प्रकारानुसार हलक्या जमिनीत ९0 सें.मी., मध्यम जर्मिनीत 100 से.मी. व भारी जमिनीत 120 में मीं. अंतरावर सन्यावरंबे पाडून उसाची लागण सरीमध्ये केल्यानंतर दुसरे पाणी (आंबवणी! देण्याच्या अगोदर वरंब्याच्या दोन्ही बगलेत आंतरपेिकाची उदा. कोर्बी, फुलकोबी व कांद्याची रोपे यांची टोकण पद्धतीने लागण करावी.

२) पट्टा पद्धत

या पद्धतीत ७५ किंवा ९0 सें.मी. अंतरावर सलग सत्या पाडून दोन सन्यांत ऊस लागवड़ करून तिसरी सरी मोंकळीं सांड़ावों. अशा प्रकारे जोड़ओळ लागवड़ करून राहेिलेल्या १५0 सें.मी. केिंवा १८0 सें.मी. पट्ट्यात आंतरपिकाची लागवड करावी. या पद्धतीत ऊसाच्या उत्पादनात घट येत नाही व आंतरपीक निघाल्यानंतर ऊसात आंतरमशागत करणे सुलभ जाते.

ऊसाच्या सुरू लागणीच्या काळात आंतरपीक म्हणून पिकांची निवड करताना ते पीक उसाची स्पर्धा न करणारे, कमी उचीचे, थोड़ा कमी सूर्यप्रकाश व सावली मानवणारे, मुळाची ठेवण उसापेक्षा वेगळी असणारे व अल्प मुदतीत तयार होणारे असावे. त्याचबरोबर आंतरपिकांची वाढ व उंची, अन्नघटक शोषण करण्याची पद्धत व क्षमता, स्थानिक बाजारपेठ, मागणी, जमिनीचा प्रकार इ. बाबींचा विचार करणे आवश्यक आहे. म्हणून विशिष्ट पीक निवडीस अतिशय महत्व आहे.

ऊस बेणे प्रक्रिया

कांडीवरील खवले कीड, पिठ्या ढेकूण तसेच काणी रोगाच्या बंदोबस्तासाठी प्रतिहेक्टरी ३00 मि.ली. मेलॅथिऑन अधिक १०० ग्रॅम बाविस्टिन १oo लीटर पाण्यात मिसळून बेणे १० मिनिटे बुडवावे. रासायनिक बेणे प्रक्रियेनंतर अर्धा तासाने प्रती हेक्टरी १० किलो ऑसिटोबॅक्टर व १.२५ किलो स्फुरद विरघळविणारे जिवाणू प्रती १oo लीटर पाण्याच्या द्रावणात बेणे/टिपरी अर्धा तास बुडवून नंतर लागवड करावी. ऊस बेणे बीजप्रक्रियेकरीता आरसीएफचे द्रवरुप बायोला हे स्फुरद विरघळविणारे उत्तम जीवाणू खत आहे.

आंतरपिके बीजप्रक्रिया कांदा : थायरम (३ ग्रॅम प्रती किलो बियाणे)

भुईमूग : रायझोबियम (२५० ग्रॅम प्रति १० किलो बियाणे)

सुरू उसातील आंतरपिके

सुरु उसामध्ये आंतरपिकाची निवड केल्यानंतर त्या आंतरपिकाच्या जमिनक्षेत्राच्या प्रमाणानुसार आंतरपिकाच्या बियाण्याचे प्रमाण ठरविणे गरजेचे आहे.

सुरु उसामध्ये आंतरपिकाचा समावेश केल्यामुळे तणांचा प्रादुर्भाव फारसा दिसत नाही. परंतु आवश्यकतेनुसार खुरपणी करवी. कृषि विद्यापीठाच्या शिफारशीनुसार निवडक रासायनिक तणनाशकांचा वापर करावा.

सुरू ऊस आणि आंतरपिकासाठी खत व्यवस्थापन

(खत व्यवस्थापन (कि./हे.) को. ८६o२२ व्यतिरिक्त इतर सर्व ऊस जातींसाठी)

को. ८६o३२ या जातीची उत्पादनक्षमता जास्त असल्यामुळे तसेच ही जात रासायनिक खतांच्या जादा खत मात्रेस प्रतिसाद देत असल्यामुळे या जातीसाठी (सुरू उसास) प्रती हेक्टरी ३०० किलो नत्र, १४० किलो स्फुरद व १४० किलो पालाश नेहमीच्या पद्धतीने वापरावे. जीवाणू खताच्या बेणे प्रक्रियेमुळे ५० टक्के नत्र व २५ टक्के स्फुरद अन्नद्रव्यांची बचत होते. म्हणून वरील शिफारशीत नत्र व स्फुरद खताची मात्रा हेक्टरी अनुक्रमे ५0 व २५ टक्के कमी करावी.

सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता असणा-या जमिनीसाठी गरजेनुसार एकरी १o केिली फेरस सल्फेट व ८ किलो झिंक सल्फेट ५o ते १oo किलो चांगल्या कुजलेल्या शेणखतामध्ये मिसळून द्यावे. स्फुरदयुक्त खताची मात्रा सिंगल सुपर फॉस्फेट या खतामधून द्यावी. त्यामुळे गंधक या दुय्यम अन्नद्रव्याची अतिरिक्त मात्रा द्यावी लागणार नाही. सिंगल सुपर फॉस्फेटचा वापर केला नसल्यास एकरी २५ किलो गंधकाची मात्रा द्यावी. उसामध्ये आांतरपिकाची लागवड केली असता अांतरपिकास त्याच्या व्यापलेल्या क्षेत्राच्या प्रमाणानुसार शिफारशीत खतमात्रा द्यावी. आंतरपिके साधारण १00 ते ११o दिवसानंतर काढणीस येतात.

आंतरपिकाची काढणी केल्यानंतर खतमात्रा देऊन उसाची बांधणी करावी

1. कांदा - (१oo:५o:५o) नत्र : स्फुरद: पालाश किलो/हेक्टरी
2. भुईमूण - (२५:५0:00) नत्र : स्फुरद : पालाश किलो/हेक्टरी
3. कोबी - (१६o:८o:८o) नत्र : स्फुरद: पालाश किलो/हेक्टरी
4. फुलकोबी - (१५o :७५ :७५) नत्र : स्फुरद : पालाश कि./हेक्टरी
5. कलिंगड/ काकडी - (१oo : ५o : ५o) नत्र : स्फुरद : पालाश किलो/हेक्टरी

उसातील कांदा, कोबी, फुलकोबी, कलिंगड व काकडी पिकास आंतरपिकाची खतमात्रा देताना १oo टक्के स्फुरद व पालाश आणि ५0 टक्के नत्र लागणीच्या वेळी देऊन उरलेले ५o टक्के नत्र लागवडीनंतर एक महिन्याने द्यावे. भुईमूग या पिकाला संपूर्ण खतमात्रा पेरणीच्या वेळी द्यावी. ऊस पिकामध्ये आंतरपिकाची योग्य निवड करून खत व पाणी व्यवस्थापन केल्यास उत्पादनात निश्चितपणे वाढ होते.

स्त्रोत - कृषी विभाग महाराष्ट्र शासन