(इ. स. सु. ३४० –सु. ४२२ ?). भारतात इ. स. ४०० ते ४११ च्या दरम्यान आलेला एक चिनी प्रवासी. त्याची चरित्रात्मक माहिती फारशी मिळत नाही. तो उत्तर चीनमधील चांगानचा राहणारा. त्याचा जन्म शान्सी प्रांतातील वूयांग येथे झाला. ख्रिस्तोत्तर पहिल्या तीन शतकांत अनेक भारतीय धर्मोपदेशकांनी चीनमध्ये जाऊन बौद्ध धर्माचा प्रसार केला.
बौद्ध धर्माची तीर्थस्थाने भारतात असल्यामुळे त्यांची यात्रा करावी; धर्मग्रंथांच्या शुद्ध प्रती कराव्यात आणि बौद्ध मूर्तींचा संग्रह करून ती सर्व सामग्री स्वदेशी न्यावी, या हेतूने अनेक चिनी यात्रिक भारतात आले. त्यांपैकी फाहियान हा पहिला होय.
फाहियान इ. स. ३९९ मध्ये आपल्याबरोबर पाच भिक्षू घेऊन भारतात येण्यास निघाला. चीनच्या सीमेवर आल्यावर त्याला आणखी पाच भिक्षू भेटले. त्यांचा प्रवास मोठा त्रासाचा झाला. गोबीच्या वाळवंटातून जाताना बहुतेक प्रवासी तेथे गतप्राण होत. अशा खडतर मार्गाने खोतान, काशगर, इ. स्थळांना भेटी देत तो उद्यान देशास (वायव्य प्रांतास) पोहोचला.
नंतर पेशावर, तक्षशिला इ. स्थळांना भेटी देऊन तो सांकाश्य येथे आला. यावेळी गुप्त घराण्यातील प्रसिद्ध सम्राट दुसरा चंद्रगुप्त याचे आधिपत्य या प्रदेशावर होते. फाहियानने तेथील राजाचा नामनिर्देशही केला नाही; पण चंद्रगुप्ताच्या राज्यातील शांतता, सौराज्य, धार्मिक स्थिती, लोककल्याणकारी व्यवस्था इत्यादींविषयी सविस्तर माहिती लिहून ठेवली आहे.
स्त्रोत: मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 7/6/2020