फिरोजशाह तुघलक

फिरोजशाह तुघलक

(? १३०९ ?-  २० सप्टेंबर १३८८). फिरोझशाह (फीरूझशाह) हा तुघलक घराण्यातील दिल्लीच्या तख्तावर बसणारा तिसरा सुलतान. या घराण्यातील पहिला सुलतान घियासुद्दीन (कार. १३२०-१३२५) याचा भाऊ सिपेहसालार रजब याचा हा मुलगा. याच्या आईचे नाव बीबी कदबानो (नाईला). ती दीपालपूरच्या राणामल भट्टी याची मुलगी होती.

बरनीची तारीख-इ- फिरोझशाही, अफीफची तारीख-इ- फिरोझशाही, फिरोझशाहची फुतूहात्‌-इ-फिरोझशाही इ. ग्रंथांतून त्याच्यासंबंधी माहिती मिळते. महंमद तुघलकाने त्यास १२,००० घोडेस्वारांची मनसबदारी दिली. सिंधवरील मोहिमेत ठट्ठा येथे महंमद आजारी पडून अचानक मरण पावला. त्याने फिरोझशाहला आपला वारसदार नेमले होते, या समजुतीने सरदारांनी २३ मार्च १३५१ रोची ठठ्ठा येथेच फिरोझशाहची सुलतान म्हणून निवड जाहीर केली. त्याचा रीतसर राज्याभिषेक पुढे दिल्ली येथे त्याच वर्षी ऑगस्टमध्ये झाला.

महंमद तुघलकाप्रमाणे फिरोझमध्ये शौर्य व साहस नव्हते. महंमदाच्या अखेरच्या दिवसांत राज्यात अव्यवस्था माजून बंगाल, गुजरात, सिंध वगैरे दूरचे प्रांत स्वतंत्र होऊ लागले होते. फिरोझने त्या प्रांतांवर स्वाऱ्या केल्या; परंतु त्यात यश आले नाही. मात्र १३६० मध्ये त्याने बिहार, ओरिसा आणि जगन्नाथपुरी येथे स्वाऱ्या करून, पुरीच्या मूर्ती सागरात फेकून तेथील अमाप लूट नेली. त्यानंतर तो नगरकोटकडे वळला. सहा महिने नगरकोटचा किल्ला लढविल्यानंतर तेथील राजा फिरोझला शरण आला. या किल्ल्याजवळच्या ज्वालामुखी देवालयातील अनेक संस्कृत पुस्तकांचे फिरोझने फार्सीत भाषांतर करून घेतले.

स्त्रोत: मराठी विश्वकोश