मारझोड : आपली भूमिका

कोठल्याही चांगल्या समाजात हिंसा असायला नको. निदान निरपराध व्यक्तींना हिंसा-मारहाणीला तोंड द्यायला नको. त्यातही ज्याच्यावर संरक्षणाची जबाबदारी त्यांनीच मारहाण करणे हे आणखीनच वाईट. या दृष्टीने शेजारी-पाजारी व समाजाचे घटक, राष्ट्राचे नागरिक म्हणून आपले काही कर्तव्य आहे. 'मी काय करणार' , 'त्याची बायको, तो तिला मारणारच' 'नव-याने मारले पावसाने झोडले', इत्यादी मनोभूमिका बदलायला हवी. घरातल्या मारहाणी थांबवण्यासाठी आपण शक्यतो प्रत्येक स्त्रीला मदत करायला हवी.

आपल्याला काय काय करता येईल ?

लवकर ओळखा लवकर दखल घ्या वर सांगितलेल्या खाणाखुणांवरून लवकरात लवकर हा प्रकार शोधून काढा. मुकामार, जखमा यांची थोडी तपशीलवार नोंद करा. या नोंदी थोडया जपून ठेवा,इतरांना सहज दिसायला नको अशा ठेवा. शक्यतो आकृती काढून ठेवा. विशेष शब्दांची नोंद ठेवा (उदा. चाबकाने मारले, भिंतीवर डोके आपटले, इ.) अशा नोंदींवर स्त्रीचे नाव न टाकता काहीतरी खूण नोंद करा. वैद्यकीय उपचार करा (मलमपट्टी, वेदनाशामक गोळया, इ.) अशा स्त्रीबरोबर सहानुभूतीने वागून एक विश्वास संपादण्याचा प्रयत्न करा. अशी मारहाण सहन करायची नाही; आपणही माणूस आहोत हे तिच्या मनावर ठसवा. विशेष करून पहिला-दुसरा प्रसंग असेल तर ही मनोभूमिका वेळीच निर्माण करायला पाहिजे. पुढचा त्रास त्याने टळू शकतो. सामाजिक किंवा कायदेशीर कारवाई करायची असेल तर तिची स्पष्ट संमती घेऊनच करा. तिच्या माहिती/संमतीशिवाय हे करू नका. तिने संमती दिली तरी तिच्या एकूण सुरक्षिततेचा विचार करूनच मग पाऊल टाका. कारवाईस तिची संमती असल्यास मदत करू इच्छिणा-या नातेवाईकांचे पत्ते (असल्यास फोन) नोंदवून ठेवा. स्थानिक महिला मंडळाची मदत घ्या. अशा मंडळांना पोलिसी कारवाईचा अनुभव असतो, ते मार्गदर्शन मोलाचे ठरते. कारवाई करताना तिला आणखी त्रास होणार नाही याची दक्षता घ्यायला हवी. कारवाईला ती राजी नसेल तर - स्वसंरक्षणाचे हे मार्ग/युक्त्यातिला सांगून ठेवा. मारहाण व्हायची लक्षणे ओळखून सावध राहायला शिकवा. जवळचे नातेवाईक किंवा चांगली शेजारी माणसे यांना कल्पना देऊन ठेवावी. मारहाणीच्या वेळी दडायला जागा शोधून ठेवणे बरे (उदा. घरातली एखादी खोली आतून बंद करून घेणे, शेजा-याचे घर, इ.) असे दडून राहणे शक्य नसेल तर एखाद्या कोप-यात भिंतीकडे तोंड करून दबून बसणे,हाताने डोक्यावरचा मार झेलणे, जास्तीत जास्त मार पाठीवर घेणे.

महत्त्वाचे

आपल्या मुलांना मारहाण करू नका, प्रेमाने वाढवा. त्यांना मारहाण झाली तर पुढच्या आयुष्यात ती इतरांना, विशेषतः घरातल्या व्यक्तींना मारहाण करतील. 'कोणाचा मार खायचा नाही' तसेच 'आपण मारायचे नाही' हे ब्रीद त्यांच्या मनावर ठसवा. शेजा-यापाजा-यांना संकटकाळी मदत करा. आपल्या मुलींना सक्षम, सुशिक्षित, सन्मानपूर्वक जीवनासाठी तयार करा. अशानेच ही हिंसा टळेल.स्वसंरक्षणासाठी स्वत: प्रतिकार करणे पूर्ण कायदेशीर आहे. भले यामुळे त्याला इजा झाली तरी चालेल.

सुटकेशिवाय मार्ग नाही असे वाटत असेल तर एखादी पिशवी आधीच तयार ठेवणे,त्यात एक दिवसाचे कपडे, लागणा-या वस्तू नातेवाईक-मित्रांचे पत्ते, प्रवासाचे पैसे, एखादा बिस्किटाचा पुडा वगैरे वस्तू भरून ठेवणे.

 

लेखक : डॉ. श्याम अष्टेकर (MBBS, MD community Medicine)

संदर्भ : आरोग्यविद्या