गर्भधारणेनंतर गर्भारपणाचा काळ ठरविण्यापासून मृत व्यक्तीचे वय ठरविण्यापर्यंत प्रत्येक वयाच्या व्यक्तीच्या बाबतीत वयनिर्णयाची जरूर लागू शकते. हा निर्णय व तशी नोंद मुख्यतः वैद्यकीय कारणासाठी केलेली असली, तरी तिचा कधीही न्यायवैद्यकीय (वैद्यकशास्त्र व वैद्यकीय बाबींशी अशा ज्ञानाचा न्यायदानाच्या मदतीकरिता उपयोग करणाऱ्या शास्त्रात) उपयोग होऊ शकतो. गर्भाची योग्य वाढ, प्रसूतीचा योग्य काळ, अकाल प्रसूतीत गर्भाची वाढ व गर्भ जगण्याची शक्यता, गर्भपात व अकाल प्रसूतीतील फरक, व्य्क्तीची योग्य प्रमाणातील शारीरिक व मानसिक वाढ, वृद्धपणात शारीरिक व मानसिक क्षमतांच्या ऱ्हासाचे प्रमाण, त्या त्या वयोगटातील व्यक्तीला असलेले निरनिराळ्या रोगांच्या मृत्यूच्या धोक्याचे प्रमाण इ. मुख्यतः वैद्यकीय कारणांसाठी वयनिर्णयाची आवश्यकता भासते. यासाठी माहीत असलेले कालिक वय व प्रत्यक्ष तपासणीत भासणारे शारीरिक व मानसिक वय यांची सतत तुलना केली जाते.
इतर कारणे स्पर्धात्मक शारीरिक व मानसिक चाचण्या आणि कसोट्या (उदा., क्रीडास्पर्धा, वयोगटानुसार क्रीडाप्रकार व गुणवत्तेचे निकिष, नोकरीचे वय, विशिष्ट धंदे किंवा व्यवसायांसाठी दिल्या जाणाऱ्या प्रशिक्षणासाठी योग्य वय वगैरे). तसेच मतदान हक्क, अनुमती देता येणे, वाहन चालविण्याचा परवाना मिळणे यांसाठी एरवीही वयनिर्णयाची आवश्यकता असते. काही वेळा त्याला कायदेशीर महत्त्वही येते.
वयनिर्णयाच्या पद्धती(१) शारीरिक वय ठरविण्याच्या पद्धती : यासाठी दात, हाडांचे अस्थिभवन (हाडाची पूर्ण वाढ होते वेळी त्याचे निरनिराळे भाग एकमेकांना जुळण्याच्या क्रिया), वजन व उंची वगैरे बाबींचा शारीरिक वय ठरविण्यासाठी उपयोग करण्यात येतो. [⟶ न्यायवैद्यक].
(२) मानसिक वय ठरविण्यासाठी पद्धती : याकरिता विविध बुद्धिमापन कसोट्या वापरण्यात येतात [⟶ मानसिक कसोट्या].इतर कारणांसाठी (स्पर्धात्मक शारीरिक व मानसिक कसोट्या, नोकरी, विशिष्ट शिक्षणासाठी प्रवेश, परवाना इ.) सर्वसाधारणपणे जन्म दाखला किंवा शाळेचा दाखला पुरेसा असतो व संशयास्पद परिस्थितीतच वयनिर्णयाची जरूरी भासते.
प्रभुणे, रा. प.
स्त्रोत: मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 6/29/2020