जैवविविधता - कीटक

जैवविविधता - कीटक

पावसाळ्याच्या थोडेसे आधी कोकीळ पक्ष्याची कुहू..S...S..कुहू... आपण ऐकतो आणि आपल्याला माहित असते की ते स्वत: काही घरटे बनवत नाहित, मात्र कावळा आणि इतर पक्ष्यांच्या घरट्यातील त्या त्या पक्ष्याची अंडी ढकलून स्वत:ची अंडी तिथे घालतात.

अंतस्त्वचा : (एंडोडर्मिस). वाहिनीवंत (पाणी अथवा अन्नरसांची ने-आण करणारे शरीरघटक असणाऱ्या) वनस्पतींत सामान्यपणे सर्व मुळांत ⇨ ओषधीय व ⇨ वाहिनीवंत अबीजी वनस्पतींच्या खोडात, तसेच ⇨प्रकटबीज वनस्पतींच्या पानांत, मध्यत्वचेच्या सर्वांत आतील कोशिकाथरास ‘अंतस्त्वचा’ म्हणतात. हा वर्तुळाकार थर विशेषत्व पावलेला असतो व संरचनावैशिष्टयामुळे तो ओळखता येतो. याच्या आतील बाजूस वाहक (रंभाचा) भाग असतो.

किटक म्हटले की आपल्या डोळ्यासमोर नगण्य, चिमुकले, नाजूक, तुरतुर पळणारे, ऊडणारे प्राणी अशीच प्रतिमा उभी रहाते.

किटक आपण चिमुकले, नगण्य म्हणून संबोधत असलो तरी त्यांच्या जगण्याच्या क्षमता आपल्याला नेहेमीच अचंबीत करतात.

नियततापी (शरीराचे तापमान कमी अधिक स्थिर असणार्‍या) प्राण्यावर आढळणारा परजीवी (दुसर्‍या जीवावर जगणारा) कीटक.

लिखा

मार्च / एप्रिल महिन्या अजून झाडे उघडी बोडकी असतात किंवा नुकती त्यांना हिरवीगार पालवी फुटायला सुरवात झालेली असते.

कीटक

एकसारखा किंवा अधूनमधून निसर्गतः प्रकाश देणारा विशिष्ट कीटक, त्याच्या सु.दोन हजार जाती असून त्यांचा प्रसार उष्ण व समोष्ण कटिबंधात आहे.

सगळ्याच किटकांचा आपल्या प्रत्यक्ष फायदा नसला तरी त्यांनी केलेल्या परागीभवनामुळे आपल्याला पिकांचे, फळांचे भरघोस उत्पादन मिळते.

किल्ले"कर वाळव्या. वाळवीला जरी इंग्रजीमध्ये व्हाईट ऍंट अथवा टरमाईट असे म्हणत असले तरी त्यांचा मुंग्यांशी काही संबंध नाही.

अगदी आपण वापरत तेच सामान वापरून काही काही किटक अतिशय सुंदर, आकर्षक आणि मजबूत घरे बनवतात.

अन्न साठवून ठेवता येते.

डिक्टिऑप्टेरा गणातील माँटिडी कुलातील हा कीटक होय. तो दिसायला सर्वसाधारणपणे नाकतोड्या टोळासारखा असतो.

संधिपाद संघातील कीटक वर्गाच्या हायमेनॉप्टेरा गणात गांधील माशीचा समावेश होतो. याच गणात मुंग्या आणि मधमाश्या यांचाही समावेश होतो.

पावसाळ्यानंतर जेंव्हा जंगलात किटकांचा सुकाळ असतो त्याच काळात ही लूटारू माशी मोठ्या प्रमाणात दिसायला लागते.

साधारणत: पावसाळ्यात आपल्याला जमिनीवर, बागांमधे गोगलगायी दिसतात.

संधिपाद संघाच्या कीटक वर्गातील एक प्राणी. गोमाशीचा समावेश डिप्टेरा गणाच्या टॅबॅनिडी कुलात होतो. या माशीचे शास्त्रीय नाव टॅबॅनस लिनेओलस असे आहे.

शक्तीशाली दोन नांग्या आणि जहाल विषारी डंख मारणारी शेपटी असलेला विंचू म्हणजे आपल्याला कायम भितीदायकच वाटतो.

या घटकात कीटकांचा निसर्गातील असणारा महत्वाचा वाटा या विषयी माहिती देण्यात आली आहे.

कासव ढालकीडे साधारणत: १ से.मी. एवढे वाढतात आणि यांना "कासव" ढालकीडे म्हणण्याचे कारण म्हणजे यांच्या शरीराच्या पुढच्या आणि बाजुच्या भागाला जो पारदर्शक भाग असतो तो अगदी तंतोतंत कासवासारखा दिसतो.

ढेकूण : या निशाचर व रक्तशोषक कीटकाचा समावेश हेमिप्टेरा गणाच्या सायमिसिडी कुलात करतात. याची सायमेक्स लेक्ट्युलॅरियस ही जाती उपोष्ण व समशीतोष्ण कटिबंधांत सर्वत्र आढळते.

ह्या किटकाला लेडी बीटल अथवा लेडीबर्ड बीटल असे म्हणतात. या किटकाच्या जवळपास सर्व जाती आपल्याला खुप उपयोगी ठरतात.

पिठातील पतंग : लेपिडॉप्टेरा गणाच्या पायरॅलिडॉइडिया अधिकुलाच्या फायसिटिडी पतंगकुलात या कीटकांचा समावेश होतो. हे कीटक मुख्यत्वे पिठाची नासाडी करतात. त्यांच्या जीवनचक्रातील सर्व अवस्था पिठातच आढळतात.

पिठ्या ढेकूण : (ढेकण्या, चिकटा). कीटकांच्या कॉक्सिडी या उच्च व महत्वाच्या कुलातील पिठ्या ढेकूण हे लहान कीटक जगाच्या बहुतेक सर्व भागांत आढळतात. होमोप्टेरा गणात त्यांचा समावेश होतो.

पिली : डिप्टेरा गणातील सीसिडोमायडी कुलातील या माशीचे शास्त्रीय नाव पॅचिडीप्लॉसिस ओरायझी असे असून हिला गाद, पोंगा, कणे असेही म्हणतात. भारतात भाताच्या सर्व प्रदेशांत ती आढळते.

पिसारी पतंग : या कीटकाचा समावेश लेपिडॉप्टेरा गणाच्या टेरोफोरिडी कुलात करतात. पतंग निमुळते १.५ मिमी. लांब, हिरवट करड्या रंगाचे असतात.

पिसू : सस्तन प्राण्यांच्या (उदा., कुत्रा, मांजर, उंदीर, माणूस इ.) व क्वचित पक्ष्यांच्या शरीरावर प्रौढावस्थेत बाह्य परजीवी (दुसऱ्या जीवावर उपजीविका करणारा) म्हणून राहणाऱ्या व त्यांचे रक्त शोषून घेणाऱ्या या कीटकाचा समावेश सायफनॅप्टेरा गणामध्ये होतो.

आपल्याला कोळी म्हटले की घराच्या खोलीत कोपऱ्यात केलेले त्याचे छोटे जाळे किंवा खिडकीच्या तावदानावरून उड्या मारणारा कोळी एवढेच ज्ञान असते.

मधमाशी : हायमेनॉप्टेरा गणाच्या क्लीस्टोगॅस्ट्रा उपगणातील एपॉयडीया या अधिकुलात कीटकांच्या सु. २०,००० जाती आहेत. या सर्व कीटकांना इंग्रजीत ‘बी’ या सामान्य नावाने ओळखण्यात येते. त्यांपैकी मधमाशी हा एक कीटक होय.