हा साधारणपणे पाळीव हंसाएवढा असतो. डोके पांढरे; मानेच्या काट्यावर (मानेतील पहिला मणका ज्या ठिकाणी असतो त्या जागेवर) दोन आडवे काळे पट्टे; मानेच्या दोन्ही बाजूंवर एक पांढरा पट्टा; मानेचा मागचा भाग गर्द तपकिरी; वरचा भाग राखी करडा; उडण्याच्या उपयोगाची पिसे काळी; शेपटी पिक्कट करडी; मानेचा पुढचा भाग राखी तपकिरी; छाती पांढरट तपकिरी; शरीराची खालची बाजू पांढरी; डोळे तापकिरी; चोच पिवळी; पाय नारिंगी, शरीर अवजड, मान लांब आणि पाय आखूड व त्यांची पुढची बोटे पातळ कातडीने जोडलेली. नर आणि मादी दिसायला सारखीच असतात. यांचे २० ते १०० पक्ष्यांचे थवे असतात, कधीकधी लहान टोळ्या अथवा जोडपीही असतात.
हा पक्षी रात्रिंचर असून भक्ष्य मिळविण्याकरिता तिन्हीसांजेच्या सुमारास बाहेर पडतो. गहू आणि रहभऱ्याची कोवळी रोपे हे याचे मुख्य खाद्य होय. यामुळे रात्री तो या शेतात आढळतो. दिवसा मोठे तलाव, तळी आणि विशेषतः नद्या यांच्या काठवर त्यांचे थवे विश्रांती घेतात. हे पक्षी सदैव जागरूक असतात. ते अतिशय उंचावरून उडत असतात. उडताना त्यांच्या लांब, सरळ ओळी असतात किंवा A ज्या आकृतीप्रमाणे या ओळींची मांडणी असते. याचा आवाज मंजुळ आणि काहीसा ‘आंऽग’ ‘आंऽग’ असा असतो.
एप्रिलपासून जूनपर्यंत मध्य आशिया आणि पश्चिम चीनमध्ये व भारताला जवळ असणाऱ्या तिबेडमध्ये तसेच लडाखमध्ये यांची वीण होते. ४,००० ते ४,३०० मी. उंचीवरील सरोवरांच्या काठावरच्या हिरव्यागार झुडपांखाली खळगा खणून त्यात मऊ पिसे घालून याचे घरटे तयार केलेले असते. मादी दर खेपेस तीनचार अंडी घालते. त्यांचा रंग हस्तीदंती पांढरा असतो.
कवें, ज. नी.
स्त्रोत: मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 10/7/2020