অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

वटवाघळे ऐकू शकतात एकावेळी अनेक आवाज

वटवाघळे ऐकू शकतात एकावेळी अनेक आवाज

एकावेळी दोन कामे करणे माणसाला शक्‍य असले तरी त्यातील सफाई, अचूकता यांचा विचार करता ते सहजसाध्य असत नाही. संगीत ऐकताना मित्राशी बोलणाऱ्या माणसाचेही दोन्हीपैकी एका गोष्टीकडे काही प्रमाणात का होईना दुर्लक्ष होण्याची शक्‍यता असते. प्रगत मेंदू असलेल्या मनुष्यप्राण्याची ही अवस्था असेल, तर अन्य प्राण्यांबाबत "मल्टीटास्किंग' ही अशक्‍यप्राय गोष्ट मानली जात असे. मात्र या समजाला छेद मिळाला असून, वटवाघळाच्या मेंदूमध्ये विविध आवाज ऐकून त्याचे विश्‍लेषण एकावेळी केले जात असल्याचे आढळले आहे. या बाबतचे संशोधन "युरोपियन जर्नल ऑफ न्युरोसायन्स'मध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे.

जैविक सोनर पद्धती

आवाजाच्या बाबतीत अभ्यास करण्यासाठी वटवाघळे हे आदर्श प्राणी आहेत. वटवाघळे ध्वनिलहरी हवेत सोडतात, त्या एखाद्या वस्तूवर आपटून परावर्तित होऊन माघारी आल्यानंतर त्यानुसार अंदाज घेऊन मार्गक्रमणा करतात. ही आवाजावर आधारित अशी जैविक सोनर पद्धती आहे. त्याचवेळी अन्य वटवाघळे यांच्या आवाजातून मिळालेल्या सूचना ऐकून त्याप्रमाणे योजनेतही बदल करत असतात. त्यामुळे आवाजाचा वापर करण्याच्या बाबतीत मेंदूमध्ये होणाऱ्या घडामोडींचा अभ्यास जॉर्जटाऊन विद्यापीठातील आचार्य पदवीसाठी संशोधक जगमित कंवल यांनी केला आहे.

वटवाघळे हवेत उडत असताना सातत्याने ध्वनिलहरी सोडत असतात आणि परावर्तित झालेल्या ध्वनिलहरी ऐकत असतात. त्याचवेळी त्यांच्या गटातील सामाजिक संदेश ग्रहणाची प्रक्रियाही सुरू असते.

...असे आहे संशोधन

धोक्‍याच्या सूचना, एखाद्या गोष्टीकडे अन्य वटवाघळांचे लक्ष वेधून घेण्यासाठी, प्रेम व्यक्त करण्यासाठी विविध प्रकारच्या सूचना एकमेकांना आवाजाच्या साह्याने दिल्या जातात. त्या ऐकण्यासाठी वटवाघळाच्या मेंदूमध्ये दोन कप्प्यांची योजना जगमित यांना आढळून आली आहे. त्यासाठी त्यांनी एक प्रयोग केला. त्यांनी वॉशिंग्टन विद्यापीठातील सेंट लुईस येथील प्रयोगशाळेत वटवाघळाच्या मेंदूमध्ये मानवी केसापेक्षा पातळ टंगस्टन धातूची तार घातली. त्या तारेवर होणारे परावर्तित आवाजाचे आणि संपर्कासाठीचे आवाजाचे आघात मोजण्यात आले. मेंदूच्या डाव्या आणि उजव्या भागातील मेंदूमध्ये होणारे बदल मोजण्यात आले. त्यातून वटवाघळांच्या मेंदूमध्ये एकावेळी दोन्ही प्रकारचे आवाज ऐकण्यासाठी डाव्या बाजूचे न्युरॉन हे मदत करतात. म्हणजेच दोन कामे एकावेळी एकाच न्यूरॉनकडून केली जातात.

मानवासहित अन्य सस्तन प्राण्यांमध्ये ही क्रिया कशा प्रकारे होते, हे समजण्यासाठी हे संशोधन उपयोगी ठरणार आहे. त्याचबरोबर श्रवण आणि संवादामध्ये अडचणी असलेल्या विशेष मुलांच्या मेंदूतील श्रवण, वाचेसंबंधी न्यूरॉनमधील हानी कमी करण्यासाठी संशोधन उपयोगी ठरणार आहे.

 

स्त्रोत: अग्रोवन

अंतिम सुधारित : 10/7/2020



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate