अश्वगंधा : पाने, फुले व फळे असलेली फांदी.
ही बहुवर्षायू (अनेक वर्षे जगणारी), केसाळ ओषधी [ओषधि] इंग्लंड ते मंगोलिया, पश्चिम हिमालय, तिबेट, बलुचिस्तान इ. प्रदेशांमध्ये आढळते.
अमेरिकन स्त्री वनस्पतिशास्त्रज्ञ. विषाणू [व्हायरस] व त्यांचा वनस्पतींवर होणारा परिणाम यांसंबंधी विशेष महत्त्वाचे कार्य.
या वनस्पति-वंशाचा समावेश फुलझाडांपैकी (द्विदलिकित वर्गातील) स्क्रोफ्यूलॅरिएसी या कुलात होतो.
बहुवर्षायू (पुष्कळ वर्षे जगणारी) ओषधी मूळची भूमध्यसामुद्रिक प्रदेशातील असून भारतात सु. १,३९५ मी. उंचीपर्यंतच्या प्रदेशात तिची बागेत शोभेकरिता वर्षायू (एक वर्ष जगणारी) म्हणून लागवड करितात.
अंकुरण म्हणजे अंकुर येणे किंवा फुटणे.
एक पानझडी, काटेरी, ६-१२ मी. उंच व ०.६-०.९ मी. घेराचा लहान वृक्ष असून भारतात (उपहिमालय ते सह्याद्री व मद्रासपर्यंत) तो साधारण रुक्ष ठिकाणी आढळतो;
गुरे व घोडे पाला आवडीने खातात व त्याचे खत चांगले होते.
शोभेकरिता अनेक ठिकाणी लावली जाणारी ही वेल भारतात सर्वत्र जंगलात आढळते;
हा लहान पानझडी वृक्ष मूळचा बलुचिस्तान, पूर्वभूमध्ये समुद्राभोवतालचा प्रदेश व पश्चिम आशिया येथील आहे.
अंजीर या वृक्षाची उंची सुमारे ३-१० मी. पर्यंत आढळते. याच्या फांद्या मऊ आणि राखाडी रंगाच्या असतात. पाने सु. १२-२५ सेंमी. लांब आणि सु. १०-१८ सेंमी. रुंद असून ती हृदयाकृती, किंचित खंडित व दातेरी असतात.
निकट संबंध अथवा जवळचे नाते असलेल्या प्राण्यांच्या आणि वनस्पतींच्या लैंगिक संबंधापासून होणाऱ्या प्रजोत्पादनाला (प्रजननाला) अंतःप्रजनन म्हणतात.
सु. ४-५ मी. उंचीच्या या मध्यम वृक्षाचा प्रसार कोकण व उत्तर कारवारच्या सदापर्णी जंगलात असून शिवाय निलगिरी, त्रावणकोर व श्रीलंका येथेही आहे.
(रान-आंबा; हि. अम्रा; क. अमटे, अवटेकाई; सं. आम्रतक; इ. बाइल ट्री, इंडियन हॉग प्लम; लॅ.स्पाँडियास मँजिफेरा; कुल-अॅनाकार्डिएसी).
सु. ३-४ मी. उंचीचे हे सरळ वाढणारे, वर्षायू व काटेरी झुडूप मूळाचे आफ्रिकेतील असून भारतात व पाकिस्तानात याची लागवड करतात.
कूड बळकट, चिवट, पांढरे, भेंडासारखे हलके व विरळ असून ते खाटा, स्टुले यांकरिता व पाण्यात तरंगण्यात (तराफे, पडाव इ.) उपयुक्त असते.
(चामर-गण; लॅ. अंबेलिफ्लोरी ). चवरी (चामर) सारखे फुलोरे असणाऱ्या फुलझाडांचा एक गण.
या वर्षायू औषधीचा प्रसार सर्व उष्ण देशांत, श्रीलंका व भारत यांतील जंगलात सर्वत्र असून बागेतूनही ती लावतात.
भारतात तो हिमालयात व आसामात (९३० –३,४०० मी. उंचीपर्यंत) आढळतो.
हा मध्यम उंचीची व सदापर्णी वृक्ष ब्रह्मदेश, पूर्व हिमालय, बंगाल, भूतान, आसाम इ. प्रदेशांत आढळतो.
अगस्ता : (हदगा, अगती; हिं. हतिया; गु. अगथियो; क. अगस्ते; सं. अगस्ति, दीर्घशिंबी, व्रणारी; इं. अगाती; लॅ.सेस्बॅनिया ग्रँडिफ्लोरा, कुल—लेग्युमिनोजी, पॅपिलिऑनेटी). हा शिंबावंत (शेंगा येणारा) वृक्ष दिसतो.
ही ६०-९० सेंमी. उंच व वर्षायू ओषधी मूळची समशीतोष्ण यूरोपातील असून इंग्लंड ते आशिया मायनर या प्रदेशात आढळते.
या मध्यम आकाराच्या काटेरी वृक्षाचा प्रसार कोकण, प. घाट व कारवार येथील सदापर्णी जंगलात आहे.
अतिविषाची मुळी वाजीकर (कामोत्तेजक), स्तंभक (आकुंचन करणारी), शक्तिवर्धक असून अतिसार, आमांश, खोकला व पाळीचा ताप यांवर गुणकारी आहे.
कुंपणाच्या कडेने ही झाडे लावतात. पाने गुरेढोरे खातात. याचे फिकट लालसर व कठिण लाकूड नांगर, वासे, खांब, कोळसा इत्यादींकरिता उपयुक्त असते.
पुष्कळ वर्षांपेक्षा वर्षभरच झाडे ठेवणे फायदेशीर असते. कळ्या आल्यावर खत दिल्यास फुले मोठी होतात.
अनंतमूळ : (उपरसाळ, अनंतवेल; हि. हिंदी सालस; क. मगरबू; इं. इंडियन (कंट्री) सार्सापरिला, लॅ. हेमिडेस्मस इंडिक्स, कुल—ॲस्क्लेपीएडेसी).
या प्रसिद्ध खाद्याफळाचे झुडूप (क्षुप) सु. १·५ मी. उंच व द्विवर्षायू असून ते मूळचे दक्षिण अमेरिकेतील आहे.
कोशिकावरणाची जाडी सर्वत्र सारखी नसते. एक्विसीटम व डायाटम यांच्या कोशिकावरणात सिलिका असते.
अपिवनस्पती दुसर्या वनस्पतीच्या फांदीवर किंवा खोडावर वाढतात. आपले अन्न व पाणी आधारभूत वनस्पतीच्या शरीरातून किंवा मुळांद्वारे जमिनीतून शोषून न घेता स्वतंत्रपणे मिळवून ते जीवनक्रम चालवितात.