(हिं. अजमूद; गु. बोडी अजमो; सं. उग्रगंधा; इं. सेलरी; लॅ. अेपियम ग्रॅव्हिओलेन्स;कुल-अंबेलिफेरी). ही ६०-९० सेंमी. उंच व वर्षायू ओषधी मूळची समशीतोष्ण यूरोपातील असून इंग्लंड ते आशिया मायनर या प्रदेशात आढळते. भारतात वायव्य हिमालयाचा पायथा, पंजाब व उत्तर अजमोदा. (१) पान, (२) फुलोरा, (३) फूल, (४) फळ.अजमोदा. (१) पान, (२) फुलोरा, (३) फूल, (४) फळ.प्रदेश येथे ती सापडते. व्यापारी दृष्ट्या मोठी लागवड करून वार्षिक उत्पादन बरेच करतात. हा लागवडीतला प्रकार (डुल्से) द्विवर्षायू असून मुळे मांसल, त्यावर लांब दांड्याच्या संयुक्त पानांचा झुबका व पांढऱ्या फुलांचा चामरकल्प (चवरीसारखा) फुलोरा असतो. दांडे रसाळ व मोठे असून कृत्रिम प्रकाशबंदीने ते अधिक पांढरट बनविता येतात; यांनाच ‘सेलरी’ हे व्यापारी नाव आहे. फळे शुष्क,गर्द पिंगट, रेषांकित व बारीक असतात. इतर शारीरीक लक्षणे अंबेलेलीझगणाच्या वर्णानात दिल्याप्रमाणे [गाजर, कोथिंबीर]. मुळे व पाने, भाजी, सार अथवा फक्त स्वाद ह्याकरिता वापरतात.
सेलेरिआकया यूरोपीय प्रकारच्या (रॅपेशियम) मांसल मुळांचा उपयोग सार व स्वाद यांकरिता विशेषेकरून करतात. बियांतील स्वादिष्ट तेल पदार्थास खमंगपणा आणते. भारतात या प्रकारची बागेत लागवड करितात. मुळे शामक, मूत्रल (लघवी साफ करणारी), आरोग्य सुधारणारी, सूज व शूल (तीव्र वेदना) कमी करणारी; बिया उत्तेजक, पौष्टिक, वायुनाशी, मूत्रल, आर्तवजनक (विटाळ सुरू करणाऱ्या) व हृद्बल्य (हृदयास बल देणाऱ्या) असतात. दमा, खोकला, यकृतविकार, प्लीहाविकार इत्यादींवर उपयुक्त. फळांचे तेल सुगंधी द्रव्यांत वापरतात.
लेखक : शं. आ. परांडेकर
माहिती स्रोत : मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 10/7/2020