(दंडुस; हिं. बिथुआ, टाकोळी; क. हराणी; गु. गेंग्री; लॅ. डाल्बर्जिया लँसेओलॅरिया ; कुल-लेग्युमिनोजी). शिसू व शिसवी यांच्याच वंशातील पण भिन्न जातीचा हा लहान पानझडी वृक्ष आहे. याचा प्रसार सर्व भारतात (सह्याद्री व कारवारची जंगले, खानदेश व क्वचित कोकण), श्रीलंकेत व पाकिस्तानमध्ये आहे.
हा सु. ९—१२ मी. पर्यंत व क्वचित अधिक उंच वाढतो;खोडाचा घेर १·२—१·५ मी., साल करड्या रंगाची व संयुक्त विषमदली पाने शिसूपेक्षा थोडी लांब (७·५—१·५ सेंमी.) असून ११—१५ दले मात्र लहान असतात. फुलोरा फांदीच्या टोकास किंवा पानांच्या बगलेत असून त्यावर मार्च ते मेमध्ये शिसूपेक्षा थोडी मोठी व फिकट निळी फुले येतात;फुलांची संरचना पतंगरूप [→ अगस्ता]व इतर लक्षणे शिसूप्रमाणे.
केसरदलांचे प्रत्येकी पाचाचे असे दोन जुडगे असतात [→ फूल];शिंबेमध्ये (शेंगेमध्ये) एकच बी असल्यास ती ४–५ सेंमी. व दोन बिया असल्यास कधीकधी १० सेंमी. लांब व २·६ सेंमी. रुंद असते. ती तपकिरी, लवचिक व दोन्हीकडे टोकदार असते. याचे पांढरे, मजबूत व कठीण लाकूड घरबांधणीत वगैरे उपयोगाचे आहे.
सालीत १४ टक्के टॅनीन असते. सालीचा फांट (काढा) अग्निमांद्यावर (भूक मंदावण्यावर) पोटात घेण्यास देतात;ती पाळीच्या तापावर उपयुक्त असून बियांचे तेल संधिवातावर गुणकारी असते.
लेखक: शं. आ. परांडेकर
स्त्रोत: मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 6/29/2020