जाफरी गेंद

जाफरी गेंद

(जाफरी गुंडी; इं. ग्लोब अ‍ॅमरँथ, बॅचलर्स बटन; लॅ. गॉम्फ्रिना ग्लोबोजा कुल-अ‍ॅमरँटेसी). ही सु. ३०–९० सेंमी. उंच, सरळ, केसाळ, द्विशाखाक्रमी (पुनःपुन्हा दोनदा विभागलेल्या) खोडाची, वर्षायू (एक वर्ष जगणारी) ओषधी [→ ओषधि], मूळची अमेरिकेतील असून तिची शोभेकरिता बागेत लागवड करतात. तथापि बागेतून निसटून ती कोठेकोठे पडीत जागी उगवलेली आढळते.

पाने साधी दीर्घवृत्ताकृती किंवा मुकुलाकृती (कळीच्या आकाराची), लांबट, २·५ ते ४ सेंमी. व्यासाची असतात. पिवळट पांढऱ्या किंवा लाल रंगाची गोलसर स्तबके फांद्यांच्या टोकांस पावसाळ्यात वा हिवाळ्यात येतात.

छदे पानासारखी व छदके (फुलांच्या किंवा फुलोऱ्यांच्या तळाशी असलेली उपांगे) गुलाबी किरमिजी असून फुले फार सूक्ष्म व भिन्न रंगछटा असलेले अनेक प्रकार उपलब्ध आहेत; सुकल्यावरही स्तबकांचा आकार व रंग कायम राहतो [→ अ‍ॅमरँटेसी]. मोल्यूकसमध्ये या वनस्पतीची भाजी करतात; काही देशांत मुळे खोकल्यावर देतात.

पाळीव जनावरे गवतापेक्षा गॉम्फ्रिनाच्या इतर जाती जास्त आवडीने खातात. नवीन लागवड बियांपासून करतात. मे-जून मध्ये रोपे तयार करून लावल्यास सु. अडीच महिन्यांत फुले येऊ लागतात. खडकाळ जमिनीत विशेषेकरून लावतात; बागेत वाफ्याच्या कडेनेही लावतात. फुलदाणीत भिन्न रंगांची फुले एकाच वेळी ठेवल्यास अधिक शोभा येते.

लेखक: जमदाडे, ज. वि.

जाफरी गेंद