दौडी
दौडी
दौडी
(क. अळंगी, अमिंगे; लॅ. पॅजानिलिया लाँगिफोलिया, पॅ.मल्टिजुगा, पॅ.ऱ्हीडी; कुल–बिग्नोनिएसी). सु. ९–१८ मी. व अधिकात अधिक २७ मी. उंचीची व २·७ मी. घेराचा हा पानझडी वृक्ष आसामातील टेकड्या, पश्चिम घांट, उ. कारवार ते त्रावणकोर आणि अंदमान बेटे येथे आढळतो; भारत ते मलेशिया या प्रदेशात त्याचा प्रसार आहे. साल खरबरीत, भेगाळ व तपकिरी; पाने मोठी, विषमदली, पिच्छकल्प (पिसासारखी), संयुक्त, ०·४५–०·९ मी. लांब असतात. दले ९–१२ जोड्या शिवाय टोकास एक असते. ती तिरकस, अंडाकृती–भाल्यसारखी, तळाशी असमान व टोकदार असतात. फुले आकर्षक, साबणासारख्या वासाची, किरमिजी व पिवळ्या पाकळ्यांची आणि मोठी असून ती हिवाळ्यात मोठ्या परिमंजरीवर [⟶ पुष्पबंध] येतात. बोंड सपाट ( ३०–६० X ६–९ सेंमी.) सरळ, कडेने पंखयुक्त असते. बिया चपट्या असून त्यांच्या दोन्ही टोकांस एक किंवा दोन्ही बाजूंस पातळ पंख असतात. इतर सामान्य शारीरिक लक्षणे (बिग्नोनिएसी कुलात (टेटू कुलात) वर्णिल्याप्रमाणे असतात.
ताजे कापलेले लाकूड भुरकट तपकिरी, चकचकीत व सागाप्रमाणे सुगंधी पण हलके व नरम आणि वाळवीपासून सुरक्षित असते. फळ्या,घरबांधणी, नावा, तराफे इत्यादिंस ते चांगले असते. मिरीच्या वेली चढविण्यास या झाडांची लागवड करतात. मलेशियात (टेटूप्रमाणे औषधात वापरतात. मूळ व खोडांवरच्या सुक्या सालीत ५% पॅजानिलीन हे कटुद्रव्य व पॅरा हायड्रॉक्सिसिनॅमिक अम्ल असते. पॅजानिलिया ह्या वंशात एकच जाती आहे.
लेखक -परांडेकर. शं. आ.
स्त्रोत - मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 4/28/2020
