असतो. किनार्याफवरची मोकळी वाळू ही वनस्पती एकत्र बांधून ठेवते व त्यामुळे किनार्यातला स्थिरत्व येते; तिला त्यामुळे ‘वालुकाबंधक’ म्हणतात. स्त्रियांना व दुभत्या जनावरांना अधिक दूध येण्यास आणि जनावरांना चारा म्हणून उपयुक्त आहे. ती पौष्टिक, मूत्रल (लघवी साफ करणारी), आस्वापक (गुंगी किंवा झोप आणणारी) व सौम्य रेचक असते. त्वचारोग, कावीळ व कुपचन आणि यकृतवृद्धी यांवर देतात. गोव्यात ⇨ दुधळऐवजी वापरतात. संधिवातावर चीक लावतात.
पाथरी याच नावाने लॉनिन वंशातील एक दुसरी जाती (लॉ. न्युडिकॉलिस ) ओळखली जाते. ती तणाप्रमाणे भारतात सर्वत्र आणि हिमालयात २,४०० मी. पर्यंत आढळते. सामान्यपणे हिला पाथरी म्हणतात. सर्वसाधारणपणे हीसुद्धा काहीशा ओलसर जागी, शेतातील बांधावर, रस्त्याच्या कडेने, बागेतील पडसर जागेत वाढलेली आढळते. हिची शारीरिक लक्षणे पहिल्याने वर्णन केलेल्या जातीपेक्षा फारशी भिन्न नाहीत. पाने तशीच, काहीशी पश्चदंती, खंड गोलसर, किनारीवर तीव्र काटेरी व पाने ५-२५ X २.५ – ७.५ सेंमी. असतात. पानांच्या गुच्छातून वर वाढणाऱ्या फुलोऱ्याच्या दांड्यावर किंवा त्याच्या फांद्यांवर स्तबके (बहुधा ६-१० चे झुबके) खालून वर अग्रवर्धी क्रमाने (कोवळे सर्वांत वर आणि जून खालच्या भागांवर) आलेली असतात. लॉ. सामेंटोजामध्ये स्तबके किंवा त्यांचे १-२ चे झुबके व काही पाने एका गुच्छातून निघून दुसरा गुच्छ निर्माणाऱ्या बाजूच्या बारीक सरपटणार्यात फांद्यांवरच्या पेर्यांहवर येतात; दोन्हीतील हा फरक महत्त्वाचा आहे. लॉ. न्युडिकॉलिसची फळे विविध आकाराची असतात. ही वनस्पती बोकडांना खाऊ घालतात; तिचे थंडावा देणारे सरबत करतात; पानांची आमटी किंवा भाजी करतात. पाथरीच्या लॉनिया या वंशात एकूण चाळीस जाती असून भारतात त्यांपैकी फक्त सातच आढळतात.
संदर्भ : C. S. I. R. The Wealth of India, Raw Materials, Vol. VI, New Delhi, 1962.
लेखक: पराडकर, सिंधु अ,परांडेकर, शं. आ.
स्त्रोत: मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 10/7/2020
जळगाव जिल्ह्यातील पाथरी व सामनेर या गावांचे शेतीशि...
पाथरी ही रोपवर्गीय वनस्पती सर्वत्र आढळते. ही वनस्प...
गेलार्डिया पल्चेला : (इं. ब्लँकेट फ्लॉवर; कुल-कंपॉ...
भामुर्डी :टर्पेंटाइनसारखा उग्र वास येणारी ही वर्षा...