फुलांपासून सुगंधी बाष्पनशील (उडून जाणारे) तेल (लव्हेंडर तेल) व अत्तर काढतात. द. फ्रान्समध्ये सर्वात अधिक (८५%) तेल काढतात. हे तेल उत्तेजक, वायुसारक आणि आल्हाददायक असून शेकडो वर्षे लोकप्रिय आहे. रोमन लोक ते स्नानगृहात वापरीत. सौंदर्यप्रसाधने, स्नानाचे साबण, सुगंधीद्रव्ये (ओ द कोलोन, लव्हेंडर जल),कित्येक पेये, मिठाई व औषधे यांमध्ये स्वाद व सुगंधाकरिता हे वापरतात. लॅ. लॅटिफोलिया (इं. स्पाइक लव्हेंडर ), लॅ. हायब्रिडा (लव्हँडिन) व लॅ. इंटरमेडिया ह्या जातीही लागवडीत आहेत. हायब्रिडा ही संकरज (मिश्र संतती ) जाती आहे. लॅ. लॅटिफोलिया द. फ्रान्स, स्पेन व इटली येथे जंगली अवस्थेत आढळते; तसेच वरील सर्वच जाती लागवडीतही आहेत. सुगंधी तेलाकरिता त्या उपयोगात आहेत. लॅ. इंटरमेडिया ही जाती सर्वोत्कृष्ट मानतात व तिचे तेल (लव्हँडिन तेल ) व्यापारात महत्त्वाचे ठरले आहे.
लॅ. बायपिनॅटा (म. घोडेघुई, गोरिया; लॅ. बर्मनाय) ही पिच्छाकृती (अंशतः किंवा अर्धवट) विभागलेल्या पानांची व सुवासिक पांढऱ्या, किंवा निळ्या फुलांची बिहार, मध्य प्रदेश, कोकण व दख्खन येथे आणि केरळपर्यंत आढळते. लॅ. ऑफिसिनॅलिस या जातींच्या पानांतून व फुलांपासून भारतात सुगंधी अर्क काढतात. भारतात खरे लव्हेंडर तेल आयात करतात. बाजारात मिळणारे लव्हेंडर-जल हे अल्कोहॉल, पाणी व लव्हेंडर तेल यांचे मिश्रण असते. सुगंधी फुले टिकाऊ व कीटकांना दूर ठेवण्यास उपयुकेत असल्याने कपडे ठेवण्याच्या पेट्या व कपाटे यांमध्ये ती ठेवण्याची पद्धत आहे.
संदर्भ : 1. C. S. I. R. The Wealth of India, Raw Materials, Vol. VI, New Delhi, 1962.
2. Hill, A. F. Economic Botany, Tokyo 1952.
लेखक - परांडेकर शं. आ.
स्त्रोत - मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 7/8/2020
याचे मूलस्थान भारताचा ईशान्य भाग आहे. चीन आणि जपान...
आर्कीयन म्हणजे प्राचीन किंवा आर्ष.
फुलझाडांपैकी वनस्पति, आवृतबीज उपविभाग द्विदलिकित व...
फुलझाडांच्या ह्या वंशाचा समावेश कंपॉझिटी कुलात केल...