घडविला अष्टपैलू कारागीर

हाताला लाभलेली कुशलता, सुबकता, अत्युत्कृष्टता यासह आपल्या कल्पक विचारातून, कलाकुसरतेतून कापशी चप्पल तयार करणारे कळे येथील अष्टपैलू कारागीर अनिल पवार, त्यांच्या चप्पलांना कोल्हापूरसह जवळपासच्या जिल्ह्यातून मोठी मागणी लाभली आहे. गेल्या तीस वर्षाच्या प्रवासातून त्यांनी दर्जा, गुणवत्ता जोपासून विश्वासाने शैलेश फुटवेअरचे नांव सर्वदूर पोहोचविले आहे. यामध्ये मोलाची भागीदारी आहे; ती महाराष्ट्र शासनाच्या संत रोहिदास चर्मोद्योग व चर्मकार विकास महामंडळाची.

कोणताही व्यवसाय असो, मात्र तो निष्ठा आणि प्रामाणिकपणे केल्यास निश्चितच चांगले फळ मिळते, हे मात्र तंतोतंत खरे आहे. पन्हाळा तालुक्याच्या पश्चिम दुर्गम भागातील वेतवडे गावचे अनिल महादेव पवार हे आपल्या कुटुंबियांसमवेत गावातच चर्मकार व्यवसाय करीत असत. गावात त्यांची 7 गुंठे जमीन होती. पण पाण्याअभावी त्यातुनही पोटापुरतेही उत्पन्न निघत नव्हते. मग परंपरागत चर्मकार व्यवसायात सहभागी होण्यापलीकडे अनिलसमोर पर्याय नव्हता. वडील महादेव पवार आणि आई पार्वती पवार यांचा परंपरागत चर्मकार व्यवसाय पुढे सुरु ठेवण्यासाठी अनिल यांनीही या व्यवसायात आपले कष्ट आणि जिद्द अर्पण केली. पण गावात व्यवसायाला आर्थिक पाठबळ नसल्याने आणि विक्रीही होत नसल्याने मर्यादा पडत होत्या. पण करणार तर काय? अन्य पर्याय समोर नसल्याने आई-वडीलांना मदत करण्यापलीकडे अनिलच्या हातात काहीच उरले नव्हते.

1 मे 1974 रोजी राज्य शासनाने स्थापन झालेल्या महाराष्ट्र चर्मोद्योग विकास महामंडळाने राज्यातील अनुसूचित जातीतील चर्मकार, ढोर, होलार, मोची अशा पोटजातीच्या लोकांच्या आर्थिक, शैक्षणिक व सामाजिक विकासासाठी महत्वाकांक्षी योजना राबविल्या. याच योजनेद्वारे महाराष्ट्र चर्मोद्योग विकास महामंडळाने राज्यातील चर्मकार बांधवांना चर्मकार तसेच अन्य व्यवसायास आर्थिक मदत केल्याने ग्रामीण तसेच शहरी भागातील चर्मकार बांधवाचे संसार आज नेटाने उभे राहिल्याचे दिसत आहेत. संत रोहिदास चर्मोद्योग व चर्मकार विकास महामंडळाच्या अर्थसहाय्य योजनेत सहभागी होवून वेतवडेच्या अनिल पवार यांनी आपली दारिद्र्यरेषा ओलांडण्यासाठी चालविलेल्या प्रयत्नांचे कौतुक करायला हवं.

बाळाचे पाय पाळण्यात दिसतात, या उक्तीनुसार अनिल पवार यांनीही आई-वडीलांच्या चर्मकार व्यवसायात लहानपणापासूनच लक्ष घातले. त्यामुळे कोल्हापूरी चप्पला तयार करण्याची आवड आणि सवयही त्यांना लहापणापासूनच लागली. अनिल यांनी कोल्हापूरी चप्पला तयार करण्याची प्राथमिक माहिती आई-वडीलांकडून अवगत केली. इतक्यावर ते थांबले नाहीत, पुढे कोल्हापूरी चप्पलाच्या व्यवसायात लौकीक प्राप्त करण्याच्या जिद्दीने त्यांनी 1990 पासनू दीड-दोन वर्षे कोल्हापूरच्या जवाहरनगरमध्ये चर्मकार कारागिरी करुन या क्षेत्रातील उच्च प्रतीचे ज्ञान संपादन केले. यासाठी त्यांचे वडील महादेव पवार यांनी प्रोत्साहित केले. कोल्हापुरात कारागिरी शिकत असतानाच अनिल यांनी कोल्हापूरी चप्पलला असलेल्या मागणीच्या बाजारपेठेचाही अभ्यास केला.

संत रोहिदास चर्मोद्योग व चर्मकार विकास महामंडळाच्या कोल्हापूर जिल्हा कार्यालयातून अनिल पवार यांनी अर्थसहाय्य योजनेंतर्गत अर्ज करुन 1 लाखाचे कर्ज उपलब्ध करुन घेतले. यामध्ये त्यांना 10 हजार रुपयाचे अनुदानही मिळाले असून, कर्जाची त्यांनी इमानेइतबारे परतफेडही केली आहे. सुरुवातीला कळे येथे एका भाड्याच्या गाळ्यामध्ये त्यांनी आपला व्यवसाय सुरु केला. कोल्हापूर तसेच मुरगुड, इचलकरंजी येथील कारागीरांकडून दर्जेदार कच्चामाल आणून कोल्हापूरी चप्पल तयार करण्यास त्यांनी सुरुवात केली. अपार कष्ट, जिद्द आणि हाताला लाभलेल्या कौशल्यपूर्ण कारागिरीमुळे अनिलला या व्यवसायात बरकत लाभली. एकापाठोपाठ एक अशी मागणी वाढू लागली. त्यामुळे अनिलकडून कोल्हापूरी कापसी, कुरुंदवाडी कापसी, सेनापती कापसी, तसेच शाहू चप्पलची कारागिरी बहरुन गेली. यामुळे चार पैसे हाती शिल्लक राहू शकले.

पुढे जाऊन अनिल पवार यांनी कळे येथे मुख्य रस्त्यावर बाजारपेठेच्या ठिकाणी शैलेश फुटवेअर या नावाने व्यवसाय सुरु केला. सर्व प्रकारच्या कापसी चप्पल्स कौशल्याने तयार केल्याने त्यांना नवनव्या जिल्ह्यातून मागणी येऊ लागली. पाचशे रुपयांपासून ते साडेतीन-चार हजार रुपयापर्यंत किंमतीच्या चप्पला आज शैलेश फुटवेअरच्या माध्यमातून अनिल पवार तयार करीत असून यामध्ये कोल्हापूरी कापसी, कुरुंदवाडी कापसी, सेनापती कापसी, तसेच शाहू चप्पल दर्जेदारपणे तयार होऊ लागल्या. शैलेश फुटवेअरच्या माध्यमातून चार पैसे हाती आल्याने गावात आणखीन 4 गुंठे जागा घेणे अनिलला शक्य झाले. तसेच मोठा मुलगा शैलेश याला डी.एड. तर लहान मुलगा महेश याला अभियांत्रिकी पदवीका शिक्षण उपलब्ध करुन देणे अनिल पवार यांना शक्य झाले. खऱ्या अर्थाने उत्तम आणि आदर्श कुटुंब आणि मुलांना दर्जेदार शिक्षण देण्याचं महान कार्य अनिल यांच्या हातून चर्मकार कारागिरीने घडविले असल्याचे मतही त्यांनी व्यक्त केले.

अनिल पवार यांच्या हातातून तयार झालेली कोल्हापूरी कापसी चप्पल मिळण्यासाठी आता वेटींगलिस्ट तयार होऊ लागली आहे. कापसी चप्पल बरोबरच लेडीज फॅन्सी चप्पल बनवून त्यांही विक्रीस ठेवल्याने कळे परिसरातच नव्हे तर कोल्हापूर शहरातून तसेच जिल्ह्याच्या अन्य भागातूनही लोक शैलेश फुटवेअरला आवर्जून भेट देत आहेत. हीच ती कमाई आहे अनिल यांची. मात्र यामागे खरी प्रेरणा आहे ती आई-वडीलाबरोबरच संत रोहिदास चर्मोद्योग व चर्मकार विकास महामंडळाच्या अर्थसहाय्य योजनेची.

लेखक - एस.आर.माने, जिल्हा माहिती अधिकारी, कोल्हापूर.

स्त्रोत : महान्यूज