कमी खर्चात बंधारा

घडीचा बंधारा

नाले-ओहोळावर घडीचा बंधारा सुयोग्य जागा निवडून बांधावा. या बंधाऱ्यासाठी गावातच उपलब्ध असलेले साहित्य योग्य पद्धतीने आखणी करून वापरता येते. 
जागेची निवड - जेथे नाल्याची खोली दोन मीटरपेक्षा कमी व कमीत कमी रुंद असेल अशा ठिकाणी कमी उंचीच्या बंधाऱ्यामध्ये जास्त पाणी साठविता येईल. नाल्याच्या तळाचा उतार तीन टक्‍क्‍यांपेक्षा कमी असावा. लागणारे साहित्य - पन्हाळी पत्रा, नट-बोल्ट, लोखंडी फ्रेम.

घडीच्या बंधाऱ्याच्या कामाची पद्धत

नाल्यातील जमिनीच्या प्रकारानुसार साधारणपणे 0.30 ते 0.50 मीटर खोल व 0.30 मीटर रुंदीचे पाया खोदकाम करावे. नाल्याच्या नियोजित जागेची निवड केल्याप्रमाणे तयार केलेला घडीचा बंधारा पायामध्ये व्यवस्थित बसवावा. पायातून काढलेली माती पुन्हा भरण करून व्यवस्थित दाबून घ्यावी. बंधाऱ्याची रुंदी निश्‍चित करताना बंधारा दोन्ही बाजूंस अंदाजे एक फूट आत जाईल याची काळजी घ्यावी. घडीचा बंधारा नीट बसवून झाल्यावर घडी बंद करावी. त्यानंतर बंधाऱ्याच्या वरच्या बाजूस पाणी जमा होताना दिसेल. अशा प्रकारचे एकामागे एक घडीचे बंधारे साखळी पद्धतीने नाल्यांमध्ये बांधून पाणी अडविता येते व साठविलेले पाणी रब्बी हंगामातील पिकास जल पुनर्भरणास साह्यकारक ठरते. 

घडीच्या बंधाऱ्याचे फायदे

1) मृद्‌ व जलसंधारण होते व जल पुनर्भरणास मदत होते.
2) कमी खर्चात जास्त काळ टिकते. पुनःपुन्हा वापरात येत असल्यामुळे दर वर्षी खर्च करावा लागत नाही.
3) मजूर कमी लागतात. लावण्याची पद्धत, तसेच घडी करून ठेवण्याची पद्धत सहज आणि सोपी असल्यामुळे लोकसहभागातून बंधारा उभा करणे व काढणे सहज शक्‍य आहे.

संपर्क - 02358- 280558 
कृषी तंत्रज्ञान माहिती केंद्र, 
डॉ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषी विद्यापीठ, दापोली

स्त्रोत: अग्रोवन