कोंबड्यांमधील गाऊटवर गोखरू, पुनर्नवा उपयोगी

कोंबड्यांचे वजन लवकरात लवकर वाढणे ही कुक्कुटपालन व्यवसायाची महत्त्वाची गरज आहे. हे वजन कमी दिवसांत वाढण्याकरिता कोंबड्यांच्या खाद्यात प्रथिनांचे प्रमाण जास्त असावे लागते. 
खाद्यात प्रथिनांची मात्रा जास्त ठेवल्यास ब्रॉयलर कोंबड्यांचे वजन लवकर वाढते; परंतु फायद्यासोबतच अतिमात्रेतील प्रथिनांचे दुष्परिणामदेखील आढळतात. यापैकी जीवघेणा आजार म्हणजे गाऊट. 
1) गाऊट होण्याची इतरही कारणे असली तरी खाद्यातील प्रथिनांचे अतिरिक्त प्रमाण हे प्रमुख कारण आहे. 
2) सांधे दुखी, सूज (इडिमा), पाणी साचून रहाणे, किडणीमध्ये बिघाड आणि मृत्यू अशी लक्षणे या आजारात आढळतात. 
3) प्रथिनांद्वारा तयार होणारे युरिक ऍसिडचे स्फटिक किडणीमध्ये जमा होतात, त्यामुळे किडणीस इजा होते. यामुळे कोंबड्यांचा मृत्यू होतो. बाजारपेठेत आज तरी या आजारावर हमखास उपयुक्त असे औषध उपलब्ध नाही. 
4) गाऊट आजारावर उपचार करत असताना आहारात अतिरिक्त प्रथिने जाणार नाहीत याची काळजी घ्यावी. यामुळे हा आजार होणार नाही; परंतु जर झाला तर त्यावर उपयुक्त औषधी वनस्पतीद्वारा उपचार करावा.

उपयुक्त औषधी वनस्पती

1) अपामार्ग ः 
अपामार्ग म्हणजेच "आघाडा'. देवाच्या पुजेत ही वनस्पती वापरतात. 
आघाडा ही संपूर्ण वनस्पती औषधीत वापरतात. या वनस्पतीचे भस्म म्हणजेच अपामार्गक्षार. ही औषधी या आजारावर विशेष उपयुक्त आहे. 
अपामार्गक्षाराची मात्रा ः 1 ग्रॅम प्रति 100 पक्षी अशी द्यावी, तर अपामार्ग पाने 8 ते 10 ग्रॅम प्रति 100 पक्षी अशी द्यावीत.
2) पुनर्नवा ः 
पुनर्नवा या वनस्पतीचा उपयोग किडनी रोगावर उपयुक्त ठरतो. 
मात्रा ः 6 ते 8 ग्रॅम प्रति 100 पक्षी अशी असावी.
3) गोखरू ः 
गोखरू, "गोक्षुर' किंवा "सराटे' या नावाने ही वनस्पती ओळखली जाते. वेलीच्या रूपात ही वनस्पती जमिनीवर पसरते. लहान पाने, पिवळी फुले व काटे असलेले फळ (सराटे) असे या वनस्पतीचे स्वरूप असते. या वनस्पतीचे "फळ' म्हणजेच सराटे औषधीत वापरतात. 
मात्रा ः 6-8 ग्रॅम प्रति 100 पक्षी अशी द्यावी.
गोखरू व पुनर्नवा या दोन्ही वनस्पती "मूत्रल' म्हणजेच मूत्रनिर्मिती व विसर्जन या क्रियेस टॉनिक आहेत. यामुळे किडणीत साचून राहिलेले युरिक ऍसिडचे स्फटिक बाहेर पडतात. 
अपामार्ग या वनस्पतीच्या उपचारामुळे किडणीस झालेली इजा दूर होते. वरील सर्व वनस्पतींचा एकत्र वापर करावा.

औषधी वनस्पतीचा एकत्रित वापर

1) अपामार्ग क्षार - 1 ग्रॅम किंवा अपामार्ग पाने - 10 ग्रॅम, 2) पुनर्नवा - 8 ग्रॅम, 3) गोखरू - 7 ग्रॅम. 
मात्रा ः वरील मात्रेत वनस्पती एकत्र करून बारिक करून घ्याव्यात. याची मात्रा 10 ग्रॅम प्रति 100 पक्षी अशी द्यावी.
पाण्यातून द्यावयाची मात्रा ः 
वरील औषधी पाण्यातून द्यावयाच्या झाल्यास यात त्यांच्या चार पट पाणी मिसळून त्या उकळाव्यात. पाणी अर्धे राहिल्यानंतर त्यास थंड करून गाळून घ्यावे. 
मात्रा ः 10 मिलि प्रति तयार द्रावण प्रति 100 पक्षी या मात्रेत कोंबड्यांना पिण्याच्या पाण्यातून दररोज द्यावी.

स्त्रोत: अग्रोवन