न्यूक्लियर पॉलिहैड्रोसिस व्हायरस (एन.पी.व्ही.)

निसर्गात विषाणु आणि बक्टोरिया जे आहेत ते पिकावरील किडीचं नियंत्रण करण्यासाठी वापरले जातात. हरभरा, तुर, कपाशी, मका, सूर्यफुल, टोमटोचा पिकांवर घाटेआळीचा प्रादुर्भाव वाढलाय. रासायनिक औषधांना प्रतिकार करण्याची शक्ती तिच्यात आलीय. त्यामुळे घाटेआळीच आणि कपाशीवरच्या बोंडअळीच नियंत्रण करण्यासाठी निसर्गातला विषाणु न्यूक्लियर पॉलिहैड्रोसिस व्हायरस याचा वापर १००% परिणामकारक दिसून आला. त्यामुळे घाटेआळीच्या नियंत्रणासाठी एन.पी.व्ही. चा सर्रास वापर होऊ लागलाय.

एक वैशिष्ट असे म्हणजे एन.पी.व्ही. हा विषाणु घाटेआळीत निसर्गात येतो. पण प्रयोगशाळेत कमी विषाणुग्रस्त घाटेआळीच संगोपन करून एन.पी.व्ही. हा मोठ्या प्रमाणात त्या घाटेआळीत आणता येतो. मोठ्या प्रमाणात घाटे आळीत हा विषाणु निर्माण झाल्यास घाटेअळी मरते आणि या अशा मृत घाटेअळीतला हा विषाणु मिळवण्यासाठी ती घाटेअळी सडवून रगडा करून, विषाणु शुद्ध करून एन.पी.व्ही. विषाणु मिळवता येतो.

राहुरी विद्यापीठात शेतकर्यानां हेलिओकल या नावाने एन.पी.व्ही. या नावाने पुरविला जातो. हा जर मिळाला नाही तर २५० मेलेल्या अळ्याचा सडवून तयार केलेला रगडा २५० मि.ली. पाण्यात मिसळऊन तयार केलेल २५० एल.ई. मिश्रण फवारण्यासाठी वापरता येते. बाजारात एच.एन.पी.व्ही. या नावाने हा विषाणु उपलब्ध आहे. घाटेअळीसाठी एच.एन.पी.व्ही. तर कपाशीवरच्या बोंडअळीसाठी एन.पी.व्ही. हा विषाणु द्रावन फवारावे. त्या एन.पी.व्ही. विषाणुचे वैशिष्ट बहुकोनाकृती (पोलिहेड्रा) असून, त्यात लांबट आकाराचे व्हायरीऑन असतात. हा पोलिहेड्रा अळीच्या पोटात गेल्यानंतर अल्कधर्मीय द्रावनामुळे प्रोटीनयुक्त आवरण विरघळते आणि त्यातुन व्हायरीऑन बाहेर पडून पेशीतील केंद्र पेशीवर (न्युक्लिअस पेशीवर) हल्ला करतात.

१) एन.पी.व्ही.च्या गुणधर्माचा उपयोग कपाशीवरील बोंडअळी हरभरा, तुर आणि इतर पिकांवरील घाटेअळीच १००% नियंत्रण करण्यासाठी केला जातो.

२) या विषाणुचे गुणधर्म इतर कुठल्याच प्राण्यांना होणार्या विषाणुशी जुळत नाहीत. त्यामुळे एन.पी.व्ही. द्वारे वनस्पति, सस्तन प्राणी, पक्षी, मासे, इतर मित्र कीटक, मधमाश्या यांपैकी कुणालाही ही लागण होत नाही.

३)         एन.पी.व्ही. पुर्णतः सुरक्षित मनाला जातो. एकंदरीत आपला हा मित्र-विषाणु आहे. एन.पी.व्ही. हा विषाणु कपाशीवरील अमेरिकन बोंडअळीच्या नियंत्रणासाठी अतिशय प्रभावशाली असल्याचं दिसून आलं आहे.

ज्या अळीला या विषाणुची बाधा झालेली आहे त्या अळीवर विशिष्ट प्रकारची चिन्ह दिसू लागतात :-

१)      बोंडअळीच्या अगर घाटेअळीच्या कातडीवर सूज येते.

२)     अळीच्या हालचालीत मंदपणा येतो.

३)     तिच्या कातडीत कड़क पणा येतो.

४)     अळीच्या शरीरातून पू सारखा द्रव पाझरतो. बाहेर पडतो.

५)    अळी कधी कधी लटकुन मरते. अशी तिच्यात लक्षण दिसू लागतात.

विषाणु उत्पदनाचे एक वेगळं तंत्रज्ञान आहे.विद्यापीठ स्तरावर एन.पी.व्हीचं उत्पादन  घेणं शक्य असतं.उत्पदानाचे चार टप्पे असतात.विषाणुग्रस्त अळ्या जमा करने त्यांच्यातल्या विषाणुचं प्रमाण वाढवन्यासाठी त्यांचं संगोपन करणं. अळ्या सड्विण आणि रगडा करुन विषाणु काढनं ,काढून घेतलेला नुसता विषाणु शुद्ध करने आणि/फवारणीसाठी  विषाणुचं प्रमाणीकरण (२५० विषाणुग्रस्त रगडा + २५० मि.लि. पाण्यात मिसळून तयार केलेल्या द्रावणाला २५० एल.ई. म्हणतात.) करणं.असे हे चार टप्पे आहेत.या टप्प्यात प्रक्रिया करण्याची क्रिया समजुन घेऊन एन.पी.व्ही. हा विषाणु तयार करावा.राहुरी विद्यापीठानं हेलिओकल या नावाने एन.पी.व्ही.ची निर्मिती केलेली आहे. एन.पी.व्ही. विषाणुच्या दोन फवारण्या कराव्या लागतात.२५० एल.ई.द्रावण प्रतिएकरसाठी वापरावं.यात गुळ-नीळ आणि अंडी मिसळावी म्हणजे त्याचा अपेक्षित परिणाम मिळतो.

अशा या मित्र एन.पी.व्ही. विषाणुचे फायदे म्हणजे –

१)घाटेअळीचं नियंत्रण होते.

२)साथीच्या आजारासारखाच एक अळीपासून दुसर्या अळीस हा रोग होतो.पसरतो.

३)मित्र-किडिस अजिबात अपाय होत नाही.त्यामुळे त्याची वाढ झपाट्याने होते.

४)प्राण्यांनाही अपाय होत नाही.

५)कीटकनाशकाच्या अति आणि अमर्याद वापरामुळे घाटेअळी मरत नाही.पण एन.पी.व्ही.च्या पुढे तिचा टिकाव लागत नाही.१००% नियंत्रण होते.

६)घाटेअळीचे विषाणु पहिल्या पिढ़ीतून दुसरया पिढ़ीत येतात.त्यामुळे पहिली मोठी अळी मेली नाही,तरी दूसरी पिढ़ी मरतेच.

७)विषाणु फवारणीसाठी खर्च कमी येतो.

८)याच्यामुळे प्रदुषण होत नाही.अशा या आपल्या न्यूक्लियर पॉलिहैड्रोसिस व्हायरस (एन.पी.व्ही.) मित्र-विषाणुचा वापर घाटेअळीच्या नियंत्रणासाठी वाढवला पाहिजे.

संदर्भ-प्रल्हाद यादव(कृषी प्रवचने)