हायड्रोपोनिक तंत्रज्ञानाच्या हिरवा चारा निर्मित

असमाधानकारक पर्जन्याच्या पार्श्वभुमीवर निर्माण हणा-या चारा टंचाईवर मत करण्यासाठी तसेच चारा टंचाईच्या प्रश्नावर आधुनिक  तंत्रज्ञानाच्या मदतीने आगामी काळात कायमस्वरुपी उपाययोजना थेट दुग्धोत्पादक शेतक-यांच्या दाराशी/ गोठ्याशी यावी म्हणून महाराष्ट्र शासनाने राष्ट्रीय कृषि विकास योजनेतंर्गत कमी खर्चाचे हायडोपोनिक तंत्रज्ञानाव्दारे हिरवाचारा निर्मिती प्रकल्प उभारणीचा कार्यक्रम सन २०१५-१६ या वर्षांमध्ये राज्यासाठी मंजुर करण्यात आला. या अंतर्गत सोलापुर जिल्ह्यात १३४ प्रकल्प (युनिट) कार्यान्वयित होऊन १३४ शेतक-यांना प्रती युनिट रु. ६000/- या प्रमाणे एकुण रु. ८.o४ लाख अनुदान वितरित करण्यात आले.

• हायड्रोपोनिक तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने शेतक-यांच्या शेतावर सकस व मुबलक चारा निर्मिती प्रकल्पांची उभारणी शक्य आहे. तथापी, मोठ्या आकाराच्या व नियंत्रित वातावरण सुविधा असलेल्या हायड्रोपोनिक वैयक्तिक मालकीच्या पशुधनांची संख्या मर्यादित असल्यामुळे अशा प्रकारचे प्रकल्प शेतक-यांच्या शेतावर उभारणे प्रत्यक्षात शक्य होणार नाही. सबब, शेतक-यांकरीता कमी खर्चाच्या हायड्रोपोनिक तंत्रज्ञानाद्वारे चारा निर्मिती प्रकल्प उभारणीकरिता राष्ट्रीय कृषि विकास योजनेतंर्गत अर्थसहाय्य शेतक-यांना उपलब्ध करुन देण्यात आले आहे.
• किमान ५ जनावरांसाठी कमी खर्चाच्या हायड्रोपोनिक तंत्रज्ञानाद्वारे चारानिर्मिती प्रकल्पाच्या/ युनिटच्या उभारणीचा आराखडा तयार करण्यात आला. ८.५ फूट x ४.५ फूट x ७.५ फूट आकारमानाचे युनिट उभारणीसाठी रु. २४ooo/- एवढी अंदाजीत प्रकल्प किंमत असून त्यासाठी प्रकल्प किंमतीच्या २५ टक्के म्हणजे रु. ६०००/- प्रती युनिट याप्रमाणे शेतक-यांना अर्थसहाय्य करण्यात आलेले आहे.
• तयार होणा-या हिरव्या चान्याद्वारे भरपुर मेदाम्ले, प्रथिने , एन्झाईन्स, व पशुधनास सहज पचवता येणारी विविध खनिजद्रव्ये उपलब्ध होतात. चारा तयार करण्याकरिता मका, गहु, ओट वापरुन साधारणपणे १ किलो बियाण्यापासुन ९ किलो खाद्य निर्मिती होते. साधारणपणे युनिटचा वापर सुरु झाल्यापासुन २ ते ३ महिन्यात भांडवली गुंतवणुक मुक्त होते. मनुष्यबळ कमी लागते, पाण्याची बचत होते.
• जिल्ह्यामध्ये हायड्रोपोनिक युनिटसाठी शेतक-यांमध्ये प्रचार, प्रसिध्दी तसेच जागृतीसाठी तालुकास्तरावर /ग्रामस्तरावर प्रत्यक्ष मॅडेल उभारणी करुन शेतक-यांना मार्गदर्शन केले. तसेच शेतक-यांना सहजपणे युनिट उभारणी करता येणे शक्य व्हावे, म्हणून दर्जेदार साहित्य उपलब्ध होण्यासाठी तसेच वाहतुक खर्चात बचत व्हावी, यासाठी शेतकरी समुह तयार करुन युनिट उभारणा-या शेतक-यांना सेवापुरवठादारांनी सहकार्य या पालखी मार्गावर तालुका कृषि अधिकारी, माळशिरस यांनी युनिट उभारणी करुन शेतक-यांना मार्गदर्शन केले.
• जिल्ह्यातील दुग्धोत्पादन सहकारी संस्थानी त्यांच्या सभासद शेतक-यांसाठी युनिट उभारणीकरिता अर्थसहाय्य देऊ करुन भांडवली खर्चाचा बोजा दुष्काळी परिस्थीतीमध्ये उचलून शेतक-यांना आर्थिक मदतीचा हात दिला. तसेच शेतक-यांकडून संस्थेस पुरवठा होणा-या दुधसंकलनातुन मासिक तत्वावर टप्प्याटप्याने रकम वळती करुन घेतली. माळशिरस तालुक्यातील शिवामृत दुधउत्पादक सहकारी संघ मर्यादित, अकलुज या संस्थेने त्यांच्या सभासदांना याप्रमाणे मदत करुन ७५ युनिट समुह/गट स्वरुपात उभारणी केले आहेत.
• सदर समुहास जिल्ह्यातील इतर शेतकरी भेटी देऊन प्रकल्पाची यशस्विता अंगीकारित आहेत. गतवर्षीच्या चारा टंचाईकाळात पशुधनास हिरवा चारा कमी खर्चात उपलब्ध झालेला आहे. सर्वसाधारणपणे शेतमजुर, अल्पभुधारक शेतकरी या प्रकल्पासाठी निवडण्यात आल्याने ख-या अर्थाने गरजू दुग्धोत्पादक शेतक-यांना दुष्काळाच्या परिस्थितीत शाश्वत आर्थिक हातभार लागत आहे. यावर्षीसुध्दा सदरची योजना राबविण्यात येत आहे.

स्त्रोत - कृषी विभाग महाराष्ट्र शासन