অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

तृणधान्य

तृणधान्य

  • अशी करावी गहू लागवड
  • गहू लागवडीसाठी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी, मध्यम ते भारी जमीन निवडावी.

  • आंतरपीक पद्धतीचे नियोजन
  • ज्वारीचे पीक 110 ते 115 दिवसांत निघून गेल्यावर ज्वारीच्या पाटातील ओलावा, अन्नद्रव्ये तुरीला उपलब्ध होतात. मोकळी हवा, सूर्यप्रकाश उपलब्ध होतो.

  • आंतरमशागतीतून ओलावा साठवण रब्बी ज्वारीसाठी महत्त्वाची
  • बऱ्याच वेळा ओलाव्याची कमतरता व खोडमाशीचा प्रादुर्भाव यामुळे ज्वारीच्या पिकात कणसे न निसवणे, कणसांत दाणे न भरणे अशा अडचणी निर्माण होतात, उत्पादनात घट होते. त्यासाठी ज्वारी पिकात कोळपणी, तण नियंत्रण, कीडनियंत्रण करणे गरजेचे आहे.

  • उन्हाळी बाजरी लागवड
  • उन्हाळ्यात रोगाचा प्रादुर्भाव कमी असल्याने संरक्षित पाण्याची सोय असल्यास बाजरीपासून चांगले उत्पादन मिळवणे शक्‍य आहे. त्यासाठी योग्य नियोजन करावे.

  • उन्हाळी बाजरी लावा भरघोस उत्पादन मिळवा
  • सध्या महाराष्ट्रात धुळे, नंदुरबार, जळगाव, नाशिक, अहमदनगर आणि पुणे या जिल्ह्यांमध्ये उन्हाळी हंगामात ओर्लिताची सोय मर्यादित प्रमाणात उपलब्ध असल्यामुळे भुईमूग पिकाऐवजी बाजरी लागवडीचे क्षेत्र दिवसेंदिवस वाढत आहे.

  • उन्हाळी भात लागवड तंत्रज्ञान
  • जगातील महत्वाच्या तृणधान्यांपैकी भात हे एक तृण धान्याचे पिक असून त्याखाली १५३९ लाख हेक्टर क्षेत्र असून त्याचे उत्पादन ६१८o लाख टन तर उत्पादकता ४.o२ टन प्रती हेक्टर एवढी आहे.

  • उशिराच्या बागायती गव्हाचे नियोजन
  • राज्यातील गव्हाची उत्पादकता देशातील गव्हाच्या उत्पादकतेच्या केवळ ५o टक्के एवढीच असते.

  • एसआरआय पद्धतीचे फायदे
  • भात रोपांचे वय आठ ते बारा दिवसांचे म्हणजे रोपे दोनच पानांवर असताना त्यांची पुनर्लागवड करावी.

  • ओट
  • ओट ही गव्हासारखे धान्य देणारी एक वनस्पती आहे. ही वर्षायू वनस्पती ओषधी आहे. ती पोएसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव अ‍ॅव्हेना सटायव्हाअसे आहे.

  • कमी पाणी भात जाती
  • नेपाळमधील पीक उत्पादनवाढीसाठी नेपाळ कृषी संशोधन परिषद ही संस्था काम करते. या संशोधन केंद्राने आंतरराष्ट्रीय भात संशोधन केंद्राच्या सहकार्याने पाण्याचा ताण सहन करणाऱ्या भाताच्या तीन जाती विकसित केल्या आहेत.

  • खरीप बाजरीचे अधिक उत्पादन मिळविण्याचे तंत्रज्ञान
  • जागतिक उत्पादनात बाजरीचा सर्वात मोठा वाटा (४२ टक्के ) भारताचा आहे.

  • खरीप हंगामातील मका लागवड
  • आंतरपिके मका पिकामध्ये खरीप हंगामात काही अांतरपिके घेता येतात. त्यात उडीद, मूग, चवळी, सोयाबीन, भुईमूग, तूर यांचा समावेश होतो.

  • गहू पीक लागवडीमधील महत्त्वाची सूत्रे
  • गहू पिकाविषयी अधिक माहिती - गहू हे भारतातील महत्त्वाचे अन्नधान्य पीक आहे. - जगातील गहू पिकाचे एकूण क्षेत्र व उत्पादनामध्ये भारताचा जगात दुसरा क्रमांक लागतो.

  • गहू लागवड
  • गहू हे जगातील एक प्रमुख अन्नधान्याचे पीक असून त्याच्या लागवडीचे क्षेत्र व उत्पादन इतर अन्नधान्याच्या पिकांपेक्षा अधिक आहे. या विभागात गव्हाच्या लागवड कशी करावी या संबधी माहिती दिली आहे.

  • गहू लागवड तंत्रज्ञान
  • महाराष्ट्रात सन २०१४-१५ या वर्षात गव्हाखाली एकूण ८.९५ लाख हेक्टर क्षेत्र होते तर उत्पादन १२.३६ लाख टन मिळाले आणि उत्पादकता १३.८१ किंव./हे. होती.

  • गहू संशोधनाचा मागोवा ,सद्यस्थिती व भविष्यातील वाटचाल
  • हरितक्रांती घडवून आणण्यामध्ये गहू पिकांचा सिंहाचा वाटा आहे. सन १९६० नंतर भारतातील हरितक्रांतीला सुरूवात झाली.

  • चारसूत्री पद्धतीने भात लागवड
  • चारसूत्री पद्धतीने भात लागवड केल्याने रोपांची चांगली वाढ होते. पीक व्यवस्थापन करणे सोपे जाते. त्याचबरोबरीने चांगले उत्पादन मिळते.

  • ज्वारी
  • ज्वारी एक सुपरिचित तृणधान्य. भारताच्या फार मोठ्या भागातील स्थानिक लोकांच्या आहाराचे ते मुख्य पीक आहे.

  • ज्वारी लागवडीसाठी यंत्र
  • वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने रब्बी ज्वारीसाठी सुधारित पेरणी यंत्र विकसित केले आहे.

  • ज्वारीवरील किडींचे व्यवस्थापन
  • ज्वारीचे उत्पादन कमी होण्यास अनेक करणे आहेत, त्यापैकी महत्वाचे कारण म्हणजे पिकावर येणाऱ्या किडी व रोग. या विभागात ज्वारीवरील किडींचे एकात्मिक व्यवस्थापन कसे करावे यासंबधी माहिती दिली आहे.

  • ज्वारीवरील पोंगा मर
  • लागवडीनंतर पहिल्या 21 दिवसांमध्ये पोंगे वाळण्याचे प्रमाण दिसून आल्यास ते खोडमाशीमुळे होत असते.

  • तंत्र रब्बी ज्वारी बीजोत्पादनाचे....
  • अधिक दर्जेदार उत्पादनासाठी रब्बी ज्वारीच्या सुधारित जातीचे शुद्ध बियाणे पुरेशा प्रमाणात वेळेवर उपलब्ध होणे आवश्यक असते. कारण या बियाण्याची उत्पादनक्षमता स्थानिक वाणापेक्षा जास्त असते.

  • तणांचे गुणधर्म नव्या सहनशील भातजाती निर्मितीमध्ये मोलाचे
  • जंगली भातवर्गीय तणांतील काही जनुकीय गुणधर्म अधिक सहनशील, ताकदवान आणि अधिक उत्पादनक्षम भातजाती विकसित करण्यामध्ये महत्त्वाची भूमिका निभावणार असल्याचे दिसून आले आहे.

  • तांदुळ खोडकिडीचे व्यवस्थापन
  • या विभागात भाताच्या / तांदुळाच्या खोद्कीडीचे व्यवस्थापन कश्या प्रकारे करावे याविषयी माहिती दिली आहे.

  • तृणधान्यांचे मूल्यवर्धन फायदेशीर
  • तृणधान्यांची पोषण क्षमता वाढवण्यासाठी, त्यामधील अपायकारक घटकांचे प्रमाण कमी करण्यासाठी त्यांच्यावर प्रक्रिया करणे आवश्‍यक असते.

  • तृणधान्यांसाठी गुणवत्ता महत्त्वाची
  • दररोज वापरात येणाऱ्या तृणधान्यांमधून आपणाला एकूण उष्मांकापैकी 70 ते 80 टक्के कॅलरीज मिळतात.

  • नाचणी
  • दुर्जल शेतीसाठी सर्वांत चिवट असे हे गरीब लोकांचे बारीक तृणधान्य आहे. ते पौष्टिक आणि शक्तिदायक समजले जाते आणि त्यात प्रथिने व कॅल्शियम पुष्कळ प्रमाणात असतात. मधुमेही लोकांना ते उपयुक्त समजले जाते.

  • नाचणी
  • एक तृणधान्य. नाचणी ही वर्षायू वनस्पती गवताच्या पोएसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव इल्युसाइन कोरॅकोना आहे.

  • पारंपारिक जनुकीयहून सरस
  • पिकांच्या संकरित जाती विकसनासाठी जनुकीय अभियांत्रिकीचा वापर वाढत आहे. मात्र, पारंपरिक पैदास पद्धतीने दुष्काळ प्रतिकारक मका जातीच्या विकसनामध्ये जनुकीय सुधारित पैदास पद्धतीला मागे टाकले आहे.

  • पिकांसाठी सिलिकॉन उपयुक्त
  • भातासारख्या पिकांच्या वाढीमध्ये सिलिकॉन महत्त्वाचे असल्याचे निष्कर्ष विविध प्रयोगातून पुढे आले आहेत. सिलिकॉनमुळे उत्पादन वाढीसोबतच रोग किडींना अटकाव होण्यास मदत होते.

    © C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
    English to Hindi Transliterate