पणन मंडळाचे मुख्यालय/विभागिय कार्यालय/जिल्हा उपनिबंधक सहकारी संस्था, सहाय्यक निबंधक सहकारी संस्था किंवा कृषि उत्पन्न बाजार समित्या.
महाराष्ट्रात कांदा पिकाची लागवड मुख्यत्वे करुन नाशिक, अहमदनगर, पुणे, सातारा, सोलापूर, बुलढाणा, जळगाव व धुळे या जिल्ह्यात केली जाते.
कांदा पिकाखालील क्षेत्र आणि उत्पादनात भारत जगात दुस-या क्रमांकावर असून देशांतर्गत गरजा भागवून भारतातून कांद्याची मोठा प्रमाणावर निर्यात करुन बहुमोल असे परकीय चलन देखील प्राप्त होते. आजमितीस भारतात सुमारे 5 लाख हेक्टर क्षेत्र कांदा पिकाखाली असून त्यापासून 74 लाख मे.टन उत्पादन मिळते. देशातील कांदा उत्पादनापैकी 26 ते 28 टक्के कांदा उत्पादन (24 लाख मे.टन) हे महाराष्ट्र राज्यात होते. मागील वर्षी देशातून निर्यात झालेल्या 9.44 लाख मे.टन कांद्यापैकी 7 लाख मे.टन कांदा हा महाराष्ट्रात उत्पादीत झालेल्या कांद्यापैकी होता. कांदा निर्यातीत सातत्याने वाढ होत आहे.
कांदा हा नाशवंत आहे. परंतु भारतीय लोकांच्या दररोजच्या आहारात कांदा हा अविभाज्य भाग आहे. जून ते ऑक्टोंबर, प्रसंगी फेब्रुवारी पर्यंत रब्बी हंगामात तयार झालेला कांदा पुरवून वापरला जातो आणि म्हणूनच कांदा साठवणुकीची नितातं गरज भासते. कारण या कालावधीत नवीन कांदा कोठेही उ त्पादीत होत नसतो. महाराष्ट्रात स्थानिक व निर्यात लक्षात घेता सन 2013 पर्यंत 8 लाख मे.टन राज्याची साठवणूक क्षमता होणे आवश्यक आहे. खरीप हंगमामात कांदा काढला की, लगेच मागणी असल्यामुळे विकला जातो म्हणून किंवा रांगडा हंगामातील कांदा सुकवून साठविला जाऊ शकतो. त्यामुळे स्थानिक बाजारपेठेची मागणी व निर्यातीची मागणी भागविणेसाठी कांदा साठवणूक क्षमता वाढविणे गरजेचे आहे. त्यामुळे ग्राहकांनामाफक दरात व सातत्याने कांदा उपलब्ध होऊ शकतो.
अ.क्र. | तपशील | परिमाण | दर | युनिट | रक्कम |
1. | पाया खोदाईचे काम | 10.2 | ढोबळ मानाने | ढोबळ मानाने | 1700.00 |
2. | पायामधील प्लेन सिमेंट कॉंक्रिट प्रमाण - 1 : 4 : 8 | 2.55 | 1377.50 | घन मी. | 3512.63 |
3. | खांबासाठी पाया सळईसहचे सिमेंट कॉंक्रिट प्रमाण - 1 : 2: 4 | 6.21 | 2202.50 | घन मी. | 13666.51 |
4. | सिमेंट कॉंक्रिट खांबासाठी लोखंडी बार / शिगा | 289.41 | 39.40 | कि.ग्रॅ. | 11402.75 |
5. | स्ट्रक्चरल स्टील (अँगल इ.) | 3314.78 | 42.20 | कि.ग्रॅ. | 139883.72 |
6. | खांबासाठी 2 इंच व्यासाचे लोखंडी पाईप | 104.40 | 175.00 | मीटर | 18270.00 |
7. | ॲजबस्टॉस सिमेंटचे पत्र्याचे छप्पर | 160.00 | 231.25 | चौ.फुट | 37000.00 |
8. | ॲजबेस्टॉस सिमेंटती पन्हाळी (रीज) | 25.00 | 192.50 | मीटर | 4812.50 |
9. | 2 इंच व्यासाचे अर्धगोल बांबु, 3 इंच अंतरावर (तळ व भिंती करीता) | 2798.40 | 10.50 | मीटर | 29383.20 |
एकूण | 259631.31 | ||||
5 टक्के अकस्मित खर्च | 12981.57 | ||||
एकुण | 272612.88 | ||||
4 टक्के व्हॅट | 10904.51 | ||||
33 टक्के अंदाजित किंमतीवर 12.24 टक्के सर्व्हिस टॅक्स | 11011.38 | ||||
एकुण एकंदर | 294528.77 | ||||
(अक्षरी रुपये दोन लाख चौऱ्यानव हजार पाचशे एकोमतीस मात्र) |
अ.क्र. | तपशील | परिमाण | दर | युनिट | रक्कम |
1. | पाया खोदाईचे काम | 3.89 | ढोबळ मानाने | ढोबळ मानाने | 1200.00 |
2. | पायामधील प्लेन सिमेंट कॉंक्रिट प्रमाण - 1 : 4 : 8 | 0.73 | 1377.50 | घन मी. | 1004.20 |
3. | खांबासाठी पाया सळईसहचे सिमेंट कॉंक्रिट प्रमाण - 1 : 2: 4 | 2.34 | 2202.50 | घन मी. | 5151.65 |
4. | सिमेंट कॉंक्रिट खांबासाठी लोखंडी बार / शिगा | 137.38 | 39.40 | कि.ग्रॅ. | 5412.77 |
5. | स्ट्रक्चरल स्टील (अँगल इ.) | 1724.45 | 42.20 | कि.ग्रॅ. | 72771.79 |
6. | खांबासाठी 2 इंच व्यासाचे लोखंडी पाईप | 58.00 | 175.00 | मीटर | 10150.00 |
7. | ॲजबस्टॉस सिमेंटचे पत्र्याचे छप्पर | 83.20 | 231.25 | चौ.फुट | 19240.00 |
8. | ॲजबेस्टॉस सिमेंटती पन्हाळी (रीज) | 13.00 | 192.50 | मीटर | 2502.50 |
9. | 2 इंच व्यासाचे अर्धगोल बांबु, 3 इंच अंतरावर (तळ व भिंती करीता) | 1454.40 | 9.00 | मीटर | 13089.60 |
एकूण | 130522.51 | ||||
5 टक्के अकस्मित खर्च | 6526.12 | ||||
एकुण | 137048.63 | ||||
4 टक्के व्हॅट | 5481.95 | ||||
33 टक्के अंदाजित किंमतीवर 12.24 टक्के सर्व्हिस टॅक्स | 5535.69 | ||||
एकुण एकंदर | 148066.27 | ||||
(अक्षरी रुपये एक लाख अठ्ठेचाळीस हजार सहासष्ठ मात्र) |
राज्यात राष्ट्रीय कृषि विकास योजनेअंतर्गत कांदा उत्पादक शेतकरी, सहकारी संस्था, कृषि उत्पन्न बाजार समित्या यांनी अधिका-अधिक कांदा साठवणूक व्यवस्था निर्माण करण्यासाठी कांदाचाळ अनुदान योजना राबविण्यात येत आहे. या योजनेचे निकष खालील प्रमाणे आहेत.
1. ज्या कांदाचाळींचे बाँधकाम पूर्ण आहे आणि अनुदानाची शिफारस केलेले आहे अशा कांदाचाीची त्रिसदस्यीय समिती व शेतकरी यांचा फोटोग्राफ घेऊन तो प्रत्यक्ष तपासणी सूची सोबत जोडण्यात येईल. क्ष्यावर अशा फोटोवर समिती सदस्य स्वाक्षरी करेल.
2. ज्या कांदाचाळ बांधकामामध्ये अपूर्णता आहे किंवा प्रस्तावामध्ये त्रुटी आहेत किंवा बांधकामामध्ये त्रुटी आहेत अशा चाळींबाबत त्रिसदस्यीय समिती लेखी स्वरुपात वैयक्तिक 'ोतकरी व बाजार समिती यांना लेखी त्रिसदस्यीय समितीच्या स्वाक्षरीसह कळवतील व असे प्रस्ताव त्रुटी पूर्ततेसाठी बाजार समितींना परत करतील त्रुटींचे प्रस्ताव पणन मंडळाकडे पाठविता येणार नाहीत.
3. कांदाचाळी यांचे बांधकाम नियमानुसार नाही किंवा खोटे प्रस्ताव दाखल केलेले आहेत असे प्रस्ताव समिती कायमस्वरुपी रद्द करतील.
4. बाजार समिती त्रिसदस्यीय समितीने शिफारस केलेले व कायमस्वरुपी रद्द केलेले प्रस्ताव ऑनलाईन पध्दतीचा वापर करुन बाजार समितीस ही पणन मंडळाच्या विभागीय कार्यालयाकडे वर्ग करतील.
5. विभागीय कार्यालयातून ऑन लाईन पध्दतीचा वापर करुन संपूर्ण नावाची छाननी करुन यापूर्वी अनुदान न दिल्याची खात्री पटल्यानंतर मुख्यालयास अनुदानासाठी त्रसदस्यीय समितीच्या तपासणू सूची व विभागीय उपसरव्यवस्थापक यांच्या शिफारशीसह मुख्यालायस अनुदानासाठी वर्ग करतील.
6. मुख्यालयामार्फत प्राप्त त्रिसदस्यीय समितीचे अहवाल, विभागीय व्यवस्थापक यांचे अभिप्राय यांची छाननी करण्यात येईल.
7. छाननी अंती पात्र लाभार्थींच्या नावे अनुदान मंजूरी आदेश मुख्यालयामार्फत काढण्यात येतील व वैयक्तिक लाभार्थीस धनादेशाद्वारे अनुदाने वितरण करण्यात येईल.
सुधारीत पद्धतीनुसार कांदा चाळींमधील कांद्याला सर्व बाजूंनी हवा खेळती राहील या दृष्टीने आराखडा तयार केले आहेत. अनुदानास पात्र चाळींची उभारणी करताना खालील बाबींची दक्षता घेणे आवश्यक आहे.
1 जमिनीच्या प्रकारानुसार आवश्यक तेवढा पाया खोदुन आराखडामध्ये दर्शविल्यानुसार सिमेंट काँक्रेटचे पिलर/कॉलम उभारणे आवश्यक आहे.
2 कांदा सावणूकीची जागा जमिनीपासून दिड ते तीन फूट उंच असणे आवश्यक आहे. तथापी, ज्या भागात अती आर्द्रता असते अशा भागात खालील बाजूस हवा खेळती राहण्यासाठी मोकळी जागा सोडणे बंधंनकाराक असणार नाही. परंतु अतिउष्ण हवामानाच्या जिल्ह्यामध्ये खालील बाजूस मोकळी हवा खेळती राहील, यादृष्टीने कांदाचाळीची उभारणी करावी.
3 या पिलर/कॉलमवरती लोखंडी अँगल किंवा लाकडी खांबाद्वारे चाळीचा संपुर्ण सांगाडा तयार करावा.
4 एक पाखी कांदा चाळीची उभारणी दक्षिण-उत्तर तर दुपाखी कांदाचाळी उभारणी पुर्व-पश्चिम करावी. कांदाचाळी साठी छपरासाठी सिमेंटचे पत्र अथवा मेंगलूर कवले यांचा वापर करावा. शक्यतो लोखंडी पत्र्याचा वापर टाळावा, वापर केल्यास त्याला आतील बाजूस पांढारा रंग द्यावा. बाजूच्या भिंती व तळ यासाठी बांबू अथवा तत्सम लाकडी पट्टा यांचा वापर करावा. तर पाया आर.सी.सी. खांब/स्तंभ उभारुन करावा.
5. 25 मे.टन कांदाचाळी साठी लांबी 40 फुट (12 मी), प्रत्येक कप्प्याची दुपाखी चाळीसाठी रुंद 4 फुट (1.20 मी), बाजुची उंच 8 फुट (2.4 मी) मधली उंच 11.1 फुट (3.35 मी), दोन ओळीतील मोकळ्या जागेची रुंद 5 फुट (1.50 मी), कांदाचाळीची एकुण रुंद 4 अ 5 अ 4 उ 13 फुट (3.9 मी) अशा रितीने कांदा चाळीचे बांधकाम करताना आकारमान घ्यावीत. चाळीची आतील कप्प्याची रुंदी ही 4 फुट (1.20 मी) पेक्षा जास्त नसावी. 50 मे.टन क्षमतेच्या कांदाचाळी साठी लांबीचे प्रमाण दुप्पट करावे व रुंदी/उंचीचे प्रमाण हे 25 मे.टन क्षमतेप्रमाणे कायम राहील.
6 कांद्याची साठवणूक फक्त 5 फुटांपर्यंत करावी.
7 चाळाच्या छतास पुरेसा ढाळ द्यावा. कांदा चाळीच्या छतासाठी वापरण्यात आलेले पत्रे बांधकामापेक्षा 1 मीटर लांब असावेत व छताचा कोन 22 अंश अंकाचा असावा.
8 कांदाचाळीचे छत हे उन्हाळ्यामध्ये उष्णता प्रतिबंधक वस्तुंनी अच्छादीत करावे.
1 कांदा चाळीसाठी पानथळ/खोलगट ठिकाणीची कच्चे रस्ते असणारी जमीन टाळावी.
2 हवा नैसर्गिक रित्या खेळती राहण्यास असलेले अडथळे टाळावे अथवा कमी करावे,
3 कांदा चाळीचे लगत कोणतेही उंच बांधकाम असू नये.
4 निवाऱ्याच्या बाजूच्या भिंतीची फ्लॅट फॉर्मची खालील झडप बंद असावी, जेथे वादळ आणि वादळी वारे अपेक्षीत आहे, अशा ठिकाणी हवेची/वाऱ्याची बाजू उघडी असेल तर निवाऱ्याची बाजू बंद असु नये.
5 वादळ आणि जोरदार पावसामध्ये वाऱ्याची बाजू बंद करण्याची व्यवस्था असावी. आवश्यकता असेल तेव्हा उघडता यावी.
6 कांदाचाळींमध्ये वरच्या बाजूस उष्णता प्रतिबंधक छताचे साहित्याचा वापर करावा. छतासाठी लोखंडी पन्हाळी पत्र्यासारख्या साहित्याचा वापर टाळावा,
सदर प्रकल्पाच्या अधिक माहितीसाठी जिल्हा उपनिबंधक सहकारी संस्था/सहाय्यक उपनिबंधक सहकारी संस्था,/कृषि उत्पन्न बाजार समित्या किंवा पणन मंडळाच्या विभागीय कार्यालयाशी संपर्क साधावा.
या योजनेच्या अधिक माहितीसाठी संबंधित तालुका कृषि अधिकारी किंवा सहाय्यक निबंधक सहकारी संस्था किंवा पणन मंडळाचे मुख्य कार्यालय किंवा पणन मंडळाचे विभागीय कार्यालय पुणे, नाशिक, औरंगाबाद, लातूर, अमरावती, नागपूर यांच्याशी संपर्क साधावा-
मुख्य कार्यालय महाराष्ट्र राज्य कृषि पणन मंडळ, प्लॉट नं.आर-7, मार्केट यार्ड, गुलटेकडी, पुणे-411 037. फोन नं.- 020-24261190, 24268297 |
विभागीय कार्यालय नविन कॉटन मार्केट यार्ड, एस.टी.स्टँड समोर, गणेशपेठ, नागपूर 440 018 फोन - (0712) 2722997 |
विभागीय कार्यालय जुने कॉटन मार्केट यार्ड आवार, अमरावती 444 601 फोन - (0721)-2573537 |
विभागीय कार्यालय कृषि उत्पन्न बाजार समिती,नाशिक, मार्केट यार्ड, नाशिक फोन - (0253) 2512176 |
विभागीय कार्यालय जाफरगेट जवळ,बाजार समिती शॉपिंग सेंटर, पहिला मजला, औरंगाबाद फोन - (0240)-2334168 |
विभागीय कार्यालय कृषि उत्पन्न बाजार समिती, लातूर ,मार्केट यार्ड, लातूर. फोन - (02382)212061 |
स्त्रोत :
अंतिम सुधारित : 8/31/2020
सदर योजना महाराष्ट्र राज्यात सन २००४-०५ पासून राबव...
गावाच्या सर्वांगीण विकासासाठी प्रत्येक ग्रामपंचायत...
भारत हा कृषी प्रधान देश आहे. यासाठी कृषी विकासासाठ...
‘एक भारत श्रेष्ठ भारत’ या उपक्रमांतर्गत महाराष्ट्र...