विद्यार्थ्यासाठ...
विज्ञानाची पुस्...
सूक्ष्मजीवशास्त...
विज्ञान
जैवविविधता
अर्थशास्त्र
अवकाश विज्ञान
भरणी नक्षत्र
समुद्राची भरती ...
मघा नक्षत्र
तारकासमुहांची य...
चंद्र
ताऱ्यांचे विश्व...
तारकासमूह
रेवती नक्षत्र
विशाखा नक्षत्र
धनिष्ठा नक्षत्र...
सूर्यानंतरच्या ...
ऊर्टचा मेघ
पूर्वाषाढा-उत्त...
उल्का वर्षावाचे...
प्रकाशवर्ष
पृथ्वी ग्रह
पूर्वाभाद्रपदा-...
नेप्च्यून
अवकाश नकाशा
युरेनस
खगोलीय शब्द सुच...
विश्वाची निर्मि...
राशी
मेसियर वस्तू
अवकाश निरीक्षणा...
खगोलसंस्थांची य...
अधिक्रमण
ग्रहांचे आकारमा...
दीर्घिका आणि वि...
पुष्य नक्षत्र
महत्त्वाच्या जो...
बुध
अनुराधा नक्षत्र...
मृगशीर्ष नक्षत्...
पूर्वा फाल्गुनी...
खगोलशास्त्रावरी...
उत्तरायण आणि दक...
खगोलशास्त्रावरी...
महत्त्वाच्या रु...
शनी
सापेक्षता सिद्ध...
कृष्णविवर - आका...
आश्लेषा नक्षत्र...
अवकाशस्थ वस्तूब...
१२ राशी
सूर्य
नक्षत्र ओळख
आकाश आणि अवकाश
ग्रहण
पंचांग
नक्षत्रांची याद...
हस्त नक्षत्र
ग्रह युती
ध्रुवतारा
रोहिणी नक्षत्र
चित्रा नक्षत्र
अरोरा - प्रकाशा...
सूर्यावरील काळे...
वक्रगती
पुनर्वसू नक्षत्...
अवकाश निरीक्षण
ज्येष्ठा नक्षत्...
ध्रुवता-याचा श...
विश्वाची व्याप्...
अवकाशातील तारे
स्वाती नक्षत्र
धूमकेतूची ओळख
श्रवण नक्षत्र
लघुग्रहांचा पट्...
उल्का
अश्विनी नक्षत्र...
क्युपर बेल्ट
मूळ नक्षत्र
धूमकेतू
शुक्र
मंगळ ग्रह
रात्रीच्या वेळी...
शततारका नक्षत्र...
कृत्तिका नक्षत्...
आपली आकाशगंगा
तारकासमुहांचे आ...
ब्लु मून - निळा...
कथा, कविता व गा...
पक्षी
भारतीय इतिहास
शिष्यवृत्त्या आ...
शालेय अभ्यासक्र...
वनस्पतीशास्त्र
एकदिशकारक
आयोनियन बेटे
मांडू
ईडिपस गंड
कॅरोटिनॉइडे
नागरिक शास्त्र
मेंदू विकार आणि...
जागतिक इतिहास
फ्रांस्वा मांसा...
भूगोल
भाषा
समाजशास्त्र
सण आणि उत्सव
परस्पर-संवाद सा...
गणित व सांख्यिक...
कला
कुरव
इंग्रजी भाषा
संस्कृत - व्या...
कॅलोमेल
राज्यशास्त्र
प्राणीशास्त्र
ईजिप्शियन भाषा
पुरातत्वशास्त्र
प्रसिध्द व्यक्त...
खेळांचे विविध प...
सामान्य ज्ञान व...
3030 एकलव्य STE...
महाविद्यालये, ...
शिक्षण संबंधीत ...
ई-मेधा
शिक्षणाचा अधिका...
धोरणे आणि योजना
करिअर मार्गदर्श...
साहित्याविषयी स...
पीएम ई-विद्या
संसाधन लिंक
राज्य वैद्यकीय ...
ई - पुस्तके
नॅशनल इन्स्टिट्...
नॅशनल कौन्सिल फ...
आंतरविद्याशाखीय...
शिक्षकांसाठी दा...
इतर माहिती
ऑटोमेटेड परमनंट...
शिक्षणातील यशोग...
आपले जग
किलबिल विभाग
व्यवसाय मार्गदर...
माहिती तंत्रज्ञ...
चालू घडामोडी
आपला महाराष्ट्र
अतुल्य भारत ले...
आपला भारत
SpaDeX मिशन
लांबलचक वाचन वगळा. विकास AI द्वारा समर्थित संक्षिप्त सारांशासाठी 'सामग्री सारांशित करा' वर क्लिक करा.
श्रवण नक्षत्राप्रमाणे हे नक्षत्र तसे पटकन ओळखता येत नाही. म्हणून या नक्षत्रास शोधण्यासाठी श्रवण नक्षत्राची मदत घ्यावी लागते.
श्रवण नक्षत्राच्या थोडे पुढे आपणास जवळजवळ असलेल्या पाच तारकांचा एक समूह आढळतो. या पाच तारका तेजस्वी नसल्या तरी साध्या डोळ्यांनी त्या दिसतात. त्यांचा आकार साधारण उडणार्या पतंगाप्रमाणे भासतो.
या पाच तारकांना पंचक देखिल म्हणतात.
पाश्चात्यांनी यास 'डेल्फिनियस' म्हणजे डॉल्फिन हे नाव दिले. डॉल्फिन हा देवमाशाचा प्रकार. देवमासे जरी आकाराने प्रचंड मोठे असले तरी डॉल्फिन मासा त्यातल्यात्यात सर्वात लहान आकाराचा देवमासा. तसेच हा बुद्धिमान आणि काही अंशी माणसाळू शकणारा देवमासा आहे.
धनिष्ठा या नक्षत्रास डॉल्फिन माशाचे नाव देण्यामागे ग्रीकमध्ये एक कथा आढळते.
ऍरिओन हा प्रसिद्ध गायक व गीतकार होता. आपल्या गीतांनी व गायनाने त्याने लोकांना अक्षरशः भारून टाकले. अनेक बक्षिसे त्याने मिळवली. एकदा कोरंथ शहराकडून सिसिली बेटाकडे तो जहाजातून जात असताना ऍरिओनच्या कीर्तीमुळे व त्याच्याबद्दल वाटणारा द्वेष आणि त्याने मिळवलेल्या मौल्यवान बक्षिसांना मिळवण्याच्या दुष्ट प्रवृत्तीने काही खलाश्यांनी ते जहाज समुद्रात आडवाटेला नेले आणि तेथे ऍरिओनाला ठार मारायचे ठरविले. मृत्यू पूर्वी त्याला अखेरची इच्छा विचारल्यावर त्याने अखेरच्या गायनाची परवानगी मागितली. जीवन आणि मृत्यू यांच्या लाटेवर झोके घेणार्या त्या जहाजात सिंतारी या वाद्यावर ऍरिओन गाऊ लागला. आणि चमत्कार झाला. याचे गायन ऐकण्यासाठी डॉल्फिन माशांचा एक थवाच जहाजाकडे आला. खलाश्यांना काही कळण्याचा आतच त्यांनी ऍरिओनाला जेनेरियस या बंदराच्या किनार्यावर आणून पोहचविले.
ऍरिओनच्या या सुंदर प्राचीन कथेत त्याचे प्राण वाचविणार्या डॉल्फिनला पाश्चात्यांनी डेल्फिनियस म्हणून आकाशात स्थान दिले.
धनिष्ठा नक्षत्राची अशी जरी एक सुंदरशी कथा असली तरी आपल्या येथे मात्र धनिष्ठा नक्षत्रावरील मृत्यू हा अशुभ मानला जातो.
भारतीय ज्योतिषविषयक ग्रंथातून धनिष्ठाच्या पाच चांदण्या (धनिष्ठा पंचक) असल्याचा उल्लेख पूर्वीपासून येतो. पण काही वैदिक संदर्भावरून धनिष्ठाच्या चांदण्या पाच नसून चार असल्याचे समजते. प्राचीन लोकांचे निरीक्षण सूक्ष्म असल्याचा प्रत्यय अनेकदा खगोलशास्त्रात येतो. तर मग या चार चांदण्याच्या ऐवजी नंतर पाच चांदण्याचा उल्लेख होणे याचा अर्थ असा होतो की नंतर या नक्षत्रामध्ये एखाद्या नवीन तार्याचा जन्म झाला असावा.
भारतीय वैदिक काळापासून धनिष्ठाचा उल्लेख आहे. पण त्यांना धनिष्ठा न म्हणता 'श्रविष्ठा' म्हणत असत. या शब्दाचा अर्थ 'सुप्रसिद्ध' असा आहे.
माहिती स्रोत: अवकाशवेध.कॉम
लांबलचक वाचन वगळा. विकास AI द्वारा समर्थित संक्षिप्त सारांशासाठी 'सामग्री सारांशित करा' वर क्लिक करा.