याची लागवड बियांपासून व सु. १९०–२०० सेंमी. पाऊस वर्षभर पडणाऱ्या भागात (उदा., श्रीलंकेत) करतात; ताजे बी सावलीत पेरून त्यांची रोपे १·५ X१·७५ मी. अंतरावर लावतात. पुढे सावलीची जरूरी नसते. साधारणतः झाडे अडीच वर्षांची झाल्यावर (कधी चार वर्षांनंतर) पाने खुडून गोळा करतात; वर्षांतून तीनदा खुडतात व नंतर गरम कपड्यावर पण सावलीत वाळवतात, म्हणजे त्यांना सुरकुत्या न पडता हिरवेपणा कायम राहतो. वाळलेली पाने पिशवीत भरून किंवा गठ्ठे करून निर्यात करतात.
पानांत ‘कोकेन’ हे अल्कलॉइड असते; बिया व सालीतही हे सापडते. पानांना ‘हुआमको कोका’ हे व्यापारी नाव आहे. कोकेनसाठीच या झाडाची लागवड करतात. भारतातील कोकाच्या पानांपासून ०·४-०·८ टक्के कोकेन मिळते; कोकेन काढून घेतल्यावर पानांचा उपयोग ‘कोला’ या पेयांसाठी करतात. कोका या वर वार्णिलेल्या जातीशिवाय आणखी त्याच वंशातील एक-दोन जाती (ट्रुक्सिला कोका व पेरूव्हियन कोका) कोकेनकरिता उपयोगात आहेत. पानांचा उपयोग चहाप्रमाणे उत्तेजक पेय बनविण्यास करतात. ती कडू व विशिष्ट स्वादयुक्त असतात. फार थोड्या प्रमाणात कोकेन पचनशक्ती आणि तंत्रिका तंत्रास (मज्जासंस्थेस) पौष्टिक म्हणून देतात.
लेखक : ज. वि. जमदाडे
स्त्रोत : मराठी विश्वकोश
अंतिम सुधारित : 4/28/2020
हे इंग्रजी नाव काही फुलझाडांना उद्देशून वापरले जात...
वनस्पती औषधी व क्षुपे (झुडपे) असून त्यांचा प्रसार...
एरंड ही वर्षायू किंवा बहुवर्षायू वनस्पती युफोर्बिए...
पाथरी ही रोपवर्गीय वनस्पती सर्वत्र आढळते. ही वनस्प...