उभयलिंगी प्राण्यांच्या किंवा स्त्रीलिंगी प्राण्यांच्या अंडाशयात निर्माण होणार्या प्रजननक्षम पेशीला ‘अंड’ (अंडाणू) म्हणतात. या परिपक्व अंडपेशीचा शुक्रपेशीबरोबर संयोग होऊन गर्भाची निर्मिती होते.
ज्या ग्रंथीमध्ये स्त्रीबीजे (अंड) उत्पन्न होतात तिला अंडाशय म्हणतात. ते अंडकोश, बीजांडकोश व बीजांडाशय या नावांनीही ओळखले जाते. स्त्रीच्या उदरगुहेत (ओटीपोटात) उजव्या व डाव्या बाजूला प्रत्येकी एक अशी दोन अंडाशये असतात.
सपुष्प वनस्पतीच्या लैंगिक प्रजननासाठी दोन भिन्नलिंगी पेशींची गरज असते. त्यांपैकी स्त्रीलिंगी पेशी ज्या ग्रंथीमध्ये तयार होते त्या ग्रंथीला ‘अंडाशय’ अथवा ‘किंजपुट’ म्हणतात. फुलाच्या जायांगाच्या तळाचा भाग म्हणजे अंडाशय.
सर्व पक्षी, काही उभयचर प्राणी, काही सरपटणारे प्राणी आणि मासे यांच्या माद्या अंडी घालतात. अंडी घालणार्या प्राण्यांना ‘अंडज’ म्हणतात. येथे फक्त पक्ष्यांच्या अंड्यांची माहिती दिलेली आहे. वेगवेगळ्या पक्ष्यांच्या अंड्यांत विविधता आढळते.
अपृष्ठवंशी प्राणी
मॉलस्का संघाच्या सेफॅलोपोडा वर्गातील आठ बाहू असलेला प्राणी. याला ‘कागदी नॉटिलस’ असेही म्हणतात.
सरीसृप (सरपटणाऱ्या प्राण्यांच्या) वर्गाच्या इक्थिओसॉरिया उपवर्गातील सगळ्या प्राण्यांना सामान्यत: इक्थिओसॉर म्हणतात.
कीटक वर्गातील हायमेनोप्टेरा गणाच्या इक्न्युमोनीडी कुलातील परजीवी (दुसऱ्याच्या जीवावर जगणारी) माशी.
अग्निपिंडात उत्पन्न होणार्या एका महत्त्वाच्या अंतःस्त्रावी पदार्थाला ‘इन्शुलीन’ म्हणतात
अँग्विलिडी मत्स्यकुलातील अँग्विला वंशाचा मासा. या वंशाचे मासे गोड्या पाण्यात राहणारे असून यूरोप, उत्तर अमेरिका, जपान, भारत इ. प्रदेशांत आढळतात.
हा आर्टिओडॅक्टिला गणातल्या (समखुरी प्राणि-गणातल्या) टायलोपोडा उपगणाच्या कॅमेलिडी कुलातला प्राणी आहे.
सजीवाच्या हयातीत भोवतालच्या परिस्थितीच्या किंवा इतर कार्यात्मक प्रभावामुळे शरीर अगर त्याच्या भागांवर होणारे परिणामकारक बदल म्हणजे उपार्जित गुणधर्म होत.
प्राण्यांमध्ये सर्वसामान्य पणे लिंग हे त्या प्रकारच्या जनन तंत्राचे (जनन संस्थेचे) द्योतक असते.
काही सजीवांमध्ये पुं.- आणि स्त्री-जननेंद्रिये एकाच शरीरात आढळतात. अशा सजीवांना उभयलिंगी (द्विलिंगी) म्हणतात आणि या स्थितीला उभयलिंगता म्हणतात.
नियततापी (शरीराचे तापमान कमी अधिक स्थिर असणार्या) प्राण्यावर आढळणारा परजीवी (दुसर्या जीवावर जगणारा) कीटक.
सजीव कोशिकांपासून (पेशींपासून) उत्पन्न होणार्या आणि सर्व जैव रासायनिक विक्रियांना उत्प्रेरक असलेल्या प्रथिनयुक्त पदार्थांना एंझाइमे असे म्हणतात.
अॅल्सिडी कुलातला हा पक्षी आहे. ऑक या नावाने खऱ्या ऑक पक्ष्यांखेरीज पफिन, गिलमॉट वगैरे बऱ्याच पक्ष्यांचा उल्लेख केला जातो.
हा अॅक्टिनोझोआचा एक उपवर्ग असून यातील बहुतेक प्राणी निवहजीवी (समूह करून एके ठिकाणी राहणारे) आहेत.
स्तनिवर्गाच्या शिशुधानस्तनी गणातल्या (शिशुधानी म्हणजे जिच्यात पिल्लाची वाढ पूर्ण होते ती मादीच्या उदरावरील पिशवी)ऑपॉस्सम ऑपॉस्सम डायडेल्फिडी कुलातला हा प्राणी आहे
हा एकायनोडर्माटा संघातील एल्युथेरोझोआ उपसंघाचा वर्ग आहे. या वर्गातील प्राण्यांचे शरीर ताराकार, बाहू साधे किंवा
स्तनिवर्गातील फेलिडी कुलातला हा प्राणी मोठ्या मांजराएवढा असून मध्य व दक्षिण अमेरिकेतील जंगलात आढळतो.
स्तनिवर्गातील फेलिडी कुलातला हा प्राणी मोठ्या मांजराएवढा असून मध्य व दक्षिण अमेरिकेतील जंगलात आढळतो.
प्राण्यांच्या क्रमविकासात (उत्क्रांतीत) प्रथम उत्पन्न झालेल्या पृष्ठवंशी (पाठीचा कणा असलेल्या ) प्राण्यांना ऑस्ट्रॅकोडर्म हे नाव दिलेले आहे.
कल्ले
मानवी कवटी
सामान्यतः लाकडी सामान, इमारती लाकूड व इतर लाकडी वस्तूंचा संहार करणाऱ्या विविध भुंग्यांच्या अळ्यांना काष्ठकीटक म्हणतात
संयोजी ऊती
कीटक हे संधिपाद (आर्थ्रोपोडा) संघाच्या कीटक (इन्सेक्टा) वर्गातील प्राणी होत. त्यांच्या शरीराचे शीर्ष (डोके), वक्ष (छाती) आणि उदर (पोट) असे तीन प्रमुख भाग पडतात.
लक्षावधी कीटकांच्या चावण्यामुळे व दंशामुळे मानवाला उपद्रव होत असला, तरी सुदैवाने त्यांच्यापैकी अगदी थोड्याच कीटकांच्या दंशामुळे गंभीर स्वरूपाचे रोग होतात.
लक्षावधी कीटकांच्या चावण्यामुळे व दंशामुळे मानवाला उपद्रव होत असला, तरी सुदैवाने त्यांच्यापैकी अगदी थोड्याच कीटकांच्या दंशामुळे गंभीर स्वरूपाचे रोग होतात.