शासकीय आश्रमशाळा समुह योजना

महाराष्ट्र शासनाने आदिवासींच्या कल्याणासाठी अनेक योजना राबविल्या आहेत. शासनाने विशेष प्रयत्नांचे क्षेत्र म्हणून आदिवासी शिक्षणाचा विचार केलेला आहे. महाराष्ट्रात आश्रमशाळांनी आदिवासी शिक्षणासाठी फार मोठे कार्य केले आहे. आश्रमशाळेसंबंधी महत्वाच्या योजनांची माहिती देणारा हा लेख …

महाराष्ट्र राज्यात डोंगराळ व दुर्गम भागात राहणाऱ्या अनुसूचित जमातीच्या सामाजिक व शैक्षणिक प्रगती होण्यासाठी सन 1972-73 पासून क्षेत्र विकासाचा दृष्टिकोन स्विकारण्यात आला. अशा भागाचा मुलभूत विकास व्हावा आणि त्याचा फायदा सर्वांना व्हावा यासाठी तेथे मूळ केंद्रस्थान म्हणून आश्रमशाळा असावी. या शाळेत आदिवासी विद्यार्थ्यांची इ. 10 वी पर्यंतच्या शिक्षणाची सोय उपलब्ध आहे.

या आश्रमशाळेतील विद्यार्थ्यांना निवास, भोजन, गणवेश, अंथरुण-पांघरुण, पुस्तके व इतर लेखन साहित्य इ. सुविधा शासनाकडून मोफत पुरविण्यात येतात.

शासकीय आश्रमशाळा समुह योजनेची पात्रता

• आश्रमीय विद्यार्थी हे आदिवासीच असावे.
• मुला-मुलीस 31 जुलैला 5 वर्षे पूर्ण असावी.
• प्रत्यक्ष प्रवेश देतेवेळी जाती / जमातीचा दाखला, जन्मतारखेचा दाखला, आई-वडिलांचे प्रतिज्ञापत्र.
• पहिली व्यतिरिक्त इतर वर्गातील प्रवेशासाठी पूर्वीच्या शाळेचा शाळा सोडल्याचा दाखला.
• आश्रमशाळेच्या 1 कि.मी. परिसरातील मुले-मुली अनिवासी म्हणून व त्या क्षेत्राच्या बाहेरील निवासी विद्यार्थी म्हणून प्रवेश.
• आश्रमशाळेत प्रत्येक वर्गात निवासी 40 व बहिस्थ 10 विद्यार्थी.
• आश्रमशाळेमध्ये मुला-मुलींचे प्रमाण 50 : 50 प्रमाणे व 50 टक्के मुली मिळाल्या नाहीतर विद्यार्थिनींची क्षमता किमान 33 टक्के आवश्यक.
• ही टक्केवारी पूर्ण झाली नाही तर आदिवासी विद्यार्थ्यांना प्रवेश देवून क्षमता पूर्ण करणे.
• आश्रमशाळांमध्ये प्रत्येक वर्गात शारिरीकदृष्ट्या अपंग विद्यार्थ्यांसाठी तीन टक्के आरक्षण आहे.
• दारिद्र्यरेषेखालील आदिवासी जमातीच्या भूमिहीन /अल्पभूधारक विद्यार्थ्यांना प्राधान्य देण्यात येते.

या योजनेबाबत अधिक माहितीसाठी संबंधित मुख्याध्यापक आश्रमशाळा यांच्याशी संपर्क साधावा.

स्वेच्छा संस्थांना आश्रमशाळा चालविण्यास अर्थसहाय्य

आदिवासींच्या शैक्षणिक विकासासाठी शासन सर्वतोपरी प्रयत्न करीत असते. आदिवासींच्या शैक्षणिक विकासासाठी कार्यरत असलेल्या स्वेच्छा संस्थांमार्फत स्थापन करण्यात आलेल्या आश्रमशाळांना 1953-54 पासून अनुदान देण्याची योजना राबविण्यात येत आहे. या आश्रमशाळात आदिवासी विद्यार्थ्यांना निवास, भोजन, गणवेष, शैक्षणिक साहित्य व इतर सवलती मोफत उपलब्ध करुन देण्यात येतात. त्यासाठी कर्मचाऱ्यांचे पगार व परिक्षणासाठी विहित प्रमाणात अनुदान शासनाकडून देण्यात येते.

अनुदानित आश्रमशाळेस मान्यतेसाठी अटी पुढीलप्रमाणे

• संस्था नोंदणीकृत असली पाहिजे.
• विहित नमुन्यात आश्रमशाळा सुरु करण्याच्या ठिकाणाचे सर्वेक्षण, उपलब्ध विद्यार्थी संख्या, संस्थेची आर्थिक स्थिती, आदिवासी क्षेत्रातील कार्य इ. च्या माहितीसह अर्ज करणे आवश्यक आहे.
• या योजनेच्या अधिक माहितीसाठी संबंधित प्रकल्प अधिकारी, एकात्मिक आदिवासी विकास प्रकल्प यांच्याशी संपर्क साधावा.

आदर्श आश्रमशाळा

शासकीय/अनुदानित आश्रमशाळांतून शिक्षण घेणाऱ्या हुशार/बुद्धिवान / प्रज्ञावंत विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी विद्या निकेतनच्या धर्तीवर विशेष स्वरुपाची शाळा राज्यात दोन ठिकाणी सन 1990-91 या शैक्षणिक वर्षांपासून सुरु करण्यास शासनाने मंजुरी दिली आहे.

पात्रता

आश्रमशाळातून शिक्षण घेणाऱ्या हुशार / बुद्धिवान / प्रज्ञावंत विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी विद्या निकेतनच्या धर्तीवर अनुसूचित जमातीच्या मुलांना शिक्षण देणे.

एकलव्य इंग्रजी माध्यमाच्या निवासी शाळा (केंद्र पुरस्कृत पब्लिक स्कूल)

अनुसूचित जमातीच्या विद्यार्थ्यांना इंग्रजीमधून शिक्षण मिळावे यासाठी इंग्रजी माध्यमाच्या निवासी शाळा ही केंद्रपुरस्कृत योजना राबविली जात आहे. अशा शाळेत इ. 5 वी ते इ. 10 वीपर्यंत शिक्षण देण्यात येते.
अशा इंग्रजी माध्यमांच्या निवासी शाळा 1) पेठरोड, नाशिक, जि. नाशिक. 2) बोर्डी ता. डहाणू, जि. ठाणे. 3) तालुस्ते (बडनेरा) ता. नांदगाव खांडेश्वर 4) चिखलदरा, ता. धारणी, जि. अमरावती 5) खैरी परसोडा, ता.जि.नागपूर येथे आहेत.

सुविधा

अशा निवासी शाळेत विद्यार्थ्यांची निवास व्यवस्था, भोजन, गणवेश, अंथरुण-पांघरुण, पुस्तके, लेखन साहित्य इत्यादी सुविधा मोफत उपलब्ध आहेत.

पात्रता

• विद्यार्थी अनुसूचित जमातीचा असावा.
• शासकीय आश्रमशाळा, अनुदानित आश्रमशाळा, जिल्हा परिषद शाळा इत्यादी शाळांमध्ये इ. 4 थीची परीक्षा उत्तीर्ण झालेल्या विद्यार्थ्यांची स्वतंत्र स्पर्धा परीक्षा उत्तीर्ण झालेले विद्यार्थी.
• स्पर्धा परीक्षा एप्रिल, मेमध्ये त्या-त्या जिल्ह्यातील आदिवासी प्रकल्प क्षेत्रात घेण्यात येतात.

अधिक माहितीसाठी संबंधित शाळांचे मुख्याध्यापक किंवा पब्लिक स्कूलचे मुख्याध्यापक यांच्याशी संपर्क साधावा.

माहिती लेखन - विभागीय माहिती कार्यालय,
कोंकण भवन, नवी मुंबई.

स्त्रोत : महान्युज