हर्निया (अंतर्गळ)

हर्निया हा आजार म्हणजे आतडयाचा कोणतातरी भाग पोटाच्या स्नायूंच्या पदरातून बाहेर पडणे. काही लहान मुलांना बेंबीच्या ठिकाणी असा फुगार दिसतो. हर्नियावर हाताने (किंवा आवाजनळीने) तपासल्यावर आतडयाची हालचाल व आवाज समजतात. हर्निया बोटाने आत ढकलल्यावर आत जातो आणि हात काढून जोर केला तर परत बाहेर येऊ शकतो.

1. पोटाचे ऑपरेशन झाले असल्यास (विशेषत: मध्यरेषेवर) काही वर्षानी क्वचित तिथले स्नायू दुबळे पडतात. यामुळे तिथे हर्नियाचा फुगार दिसतो.
2. सर्वात जास्त आढळणारा जांघेतला हर्निया असून तो लहान वयात किंवा उतारवयात दिसतो.
3. पोटातला दाब वाढल्यावर फुगार होणे ही हर्नियाची एक महत्त्वाची खूण आहे. खोकला करणे, उभे राहणे, वजन उचलणे कुंथणे, शिंकणे, इ. कारणांनी पोटात दाब वाढू शकतो.
4. हर्निया हा शस्त्रक्रियेनेच बरा होऊ शकतो. हर्निया स्वत: सहसा दुखत नाही. पण त्यातल्या आतडयाला पीळ पडून 'आतडीबंद' झाला तर खूप वेदना होते.  यावर ताबडतोब शस्त्रक्रिया करावी लागते.
5. हर्नियाच्या ठिकाणचा फुगार एकदम वाढणे, दुखरेपणा, गरमपणा, उलटया, इत्यादी लक्षणे गंभीर समजावीत.

लेखक : डॉ. श्याम अष्टेकर

(MBBS, MD community Medicine)

संदर्भ : आरोग्याविद्या