रस

रक्ताप्रमाणे आणखीही एक प्रवाही पदार्थ शरीरात असतो. त्याला (लिंफ) 'रस' असे म्हणतात. हा एक प्रकारचा पातळ पांढरट द्रव (प्रथिने, चरबीयुक्त) असून तो वाहून नेण्यासाठी रसवाहिन्या असतात. या नलिकांवर जागोजागी गाठी (रसग्रंथी) असतात. या गाठींतून 'गाळून' हा रस पुढे नीलेतील अशुध्द रक्तामध्ये मिसळतो. या रसाचे काम म्हणजे रोगजंतू पकडून गाठीमध्ये अडवून ठेवणे व त्यांचा 'बंदोबस्त' करणे. या गाठी जेव्हा सुजतात तेव्हा त्याला आपण 'अवधाण'आले असे म्हणतो. उदा. पायावर जखम झाली तर जांघेतल्या गाठी सुजतात. हातावर जखम असेल तर काखेतल्या गाठी सुजतात. टॉन्सिल्स यादेखील अशाच ग्रंथी आहेत. त्यांचे मुख्य काम घशातले जंतू पकडणे आहे. टॉन्सिल्स काढून टाकल्यावर हे संरक्षण आपण काढून टाकतो. म्हणूनच विनाकारण टॉन्सिल्स काढणे चांगले नाही. या रसग्रंथीमध्ये एक प्रकारच्या पांढ-या पेशी तयार होतात.

लेखक : डॉ. श्याम अष्टेकर

संदर्भ : आरोग्यविद्या