रिकेट्सिया गट |
रोग |
रोगोत्पादक रिकेट्सिया |
संधिपाद रोगवाहक |
पोषक प्राणी |
समूहनमिळणारेप्रोटियस |
भौगोलिक प्रदेश |
(१) प्रलापक सन्निपात अथवा टायफस ज्वर गट |
(अ)साथीचा प्रलापक सन्निपात ज्वर |
रिकेट्सिया प्रोवाझोकी |
ऊ |
नाही |
ओएक्स – १९ |
जागतिक; क्वचितच अमेरिका. |
|
(आ) ब्रिल-झिन-सर |
रिकेट्सिया प्रोवाझोकी |
− |
− |
ओएक्स− १९ |
अमेरिकेतील ईशान्य किनाऱ्यावरील शहरे;इझ्राएल. (पूर्वी साथीचा प्रलापक सन्निपात ज्वर होऊन गेलेल्या रुग्णात उद्भवणारी सौम्य विकृती). |
|
(इ)मूषक प्रलापक सन्निपात ज्वर |
रिकेट्सिया भूसेरी किंवा रि. टायफी |
उंदरावरील पिसू व ऊ |
उंदीर |
ओएक्स −१९ |
जागतिक;अमेरिकेतील दक्षिण राज्ये
|
(२) उत्स्फोटक ज्वर |
(अ)रॉकी मौंटन उत्स्फोटक ज्वर |
रिकेट्सिया रिकेट्साया |
गोचीड |
कृंतक वर्ग व सस्तन प्राणी |
अनिश्चित ओ-एक्स-२ किंवा ओ-एक्स-१९ |
उत्तर व दक्षिण अमेरिका; संबंधित रोग जगभर. |
|
(आ) रिकेट्सियल स्फोट (देवीसारखे फोड येणारी विकृती) |
रिकेट्सिया अकारी |
माइट |
घरगुती उंदीर |
कोणतेही नाहीत |
अमेरिकेचा पूर्व भाग
|
(३)त्सुत्सुगा-मुशी गट |
उष्णकटिबंधीय प्रलापक सन्निपात ज्वर अथवा स्क्रब टायफस |
रिकेट्सिया ओरिएंटॅलीसअथवा रि. त्सुत्सुगामुशी |
माइट |
कृंतक वर्ग |
ओएक्स- के |
पूर्व व वायव्य आशिया, उत्तर ऑस्ट्रेलिया, भारत, जपान, तैवान. |
(४)क्यू ज्वर |
क्यू ज्वर |
कॉक्सिला बर्नेटी |
क्वचित गोचीड |
गुरे-ढेरे, शेळ्या-मेंढ्या |
कोणतेही नाहीत |
जागतिक;अमेरिकेतील पश्चिम भाग. |
फक्त सूक्ष्मजंतूप्रमाणे ते ग्लुकोजचे अपघटन (रेणूचे तुकडे करण्याची क्रिया) करी शकत नाहीत. त्यांच्या बहुतेक जाती सूक्ष्मजंतुकीय गाळणीतून गाळल्या जात नाहीत व त्यांच्या गुणनाकरिता जिवंत कोशिकांची आवश्यकता असते. जैविक दृष्ट्या रिकेट्सियांमध्ये काही सूक्ष्मजंतूंचे व काही व्हायरसांचे गुणधर्म आहेत.एच्. टी. रिकेट्स (१८७१−१९१०) या अमेरिकन शास्त्रज्ञांच्या नावावरून या सूक्ष्मजंतूंना नाव मिळाले आहे. या सूक्ष्मजंतूंमुळे होणाऱ्या साथीच्या ⇨प्रलायक सन्निपात ज्वरावर (टायफस ज्वरावर) व रॉकी मौंटान उस्फोटक ज्वरावर (अमेरिकेतील रॉकी पर्वत प्रदेशात प्रथमतः आढळलेल्या व ठिपक्यासारखे फोड हे लक्षण असलेल्या तापावर) रिकेट्स यांनी यांच्या संप्राप्तीसंबंधी प्रथम संशोधन केले होते.
या सूक्ष्मजंतूंना व्हायरसाप्रमाणेच वाढीकरिता जिवंत कोशिकांची गरज असते. संसर्गित ऊतक-कोशिकांत (समान रचना आणि कार्य असलेल्या कोशिकांच्या समूहातील कोशिकांत) विशिष्ट रंजन पद्धती वापरून सूक्ष्मजंतू स्पष्ट दिसतात. सूक्ष्मदर्शकाखाली ते विविध रूपांनी दिसतात. सर्वसाधारणपणे आकारमानात त्यांचा व्यास ०·२ ते ०·५ मायक्रॉन (१ मायक्रॉन = १०−६ मी.) व लांबी ०·८ ते २·० मायक्रॉन असते आणि सर्व प्रकार अचल असतात.रिकेट्सिया प्रामुख्याने संधिपाद (सांधेयिक्त पाय असलेल्या; आर्थोपॉड) प्राण्यांमधील परजीवी असतात. ते ⇨गोचीड आणि ⇨माइटयांमध्ये जास्त आणि ⇨पिसू व ⇨ऊ यांमध्ये कमी प्रमाणात आढळतात. हे रोगवाहक प्राणी ज्या प्राण्यावर राहतात त्या प्राण्यांमध्येही रिकेट्सिया जन्म रोग होतात. रिकेट्सियांचे प्रमुख नैसर्गिक संचयस्थान संधिपाद प्राणी असतात.
अंतिम सुधारित : 7/24/2020
काळपुळी, संसर्गजन्य : (अँथॅक्स). बॅसिलस अँथ्रॅसिस ...
करपा : वनस्पतींची कोवळी पाने, फुले व नवीन वाढणारे ...
काही सूक्ष्मजंतूंमुळे कातडीचा दाह होतो, पुरळ उठतात...
मूषकदंश ज्वर : स्पायरिलम मायनस व स्ट्रेप्टोबॅसिलस ...