बालकुपोषण कसे ओळखावे?

बालकुपोषण ओळखायच्या तीन पध्दती आहेत. - वजनउंची व दंडघेर

वय-वजनतक्ता

अंगणवाडीत हा वय-वजनतक्ता असतो. सर्व मुलांचा वजनतक्ता भरावा लागतो. बाळाचे वजन वयानुसार योग्य आहे की नाही हे तक्त्यावरून ठरवता येते. यासाठी बालकाची जन्मतारीख माहीत पाहिजे. यावरून वय-महिने काढा. खालच्या आडव्या रेषेवर त्या महिन्याचे ठिकाण शोधा. आता बाळाचे वजन करा. हे वजन तक्त्यावर नोंदवा. वजन नोंदवण्यासाठी डावीकडे उभी रेष पहा, त्यावर वजनाच्या खुणा शोधा.

वजन-वयाची खूण तक्त्यावर केल्यावर पुढचे काम समजायला सोपे आहे. ही खूण कोणत्या पट्टयात पडते ते बघा. यावरून मूल ठीक वजनाचे आहे की जास्त की कमी हे सहज दिसेल.

कमी वजनाच्या चार पाय-या आहेत. - श्रेणी 1,2,3,4. 3री व 4थी पायरी म्हणजे खूपच जास्त कुपोषण (तीव्र कुपोषण). अशी बाळे रुग्णालयात दाखल करायला पाहिजे.श्रेणी 1 व 2 म्हणजे सौम्य व मध्यम कुपोषण.

वजन तक्त्याची ही पध्दत सर्वत्र वापरली जाते. आपल्या मुलांपैकी निम्मी मुले कमी वजनाची भरतात. त्यांना पुरेसे खायला मिळत नाही आणि भूक लागत नाही. आजार त्यांच्या मागे लागलेले असतात. बाळाचे वजन न वाढणे (आडवी सपाट रेषा) ही चिंतेची बाब आहे. त्यापेक्षा वजन कमी होणे (उतरती रेषा) जास्त काळजीचे आहे.

वयानुसार उंची मोजणे

लहानपणी योग्य खाणेपिणे व आरोग्यसेवा मिळाल्यास मुलांची उंची चांगली वाढते. नाहीतर उंची वाढायची थांबते. याला खुरटणे म्हणतात. सुरुवातीला मुलामुलींची उंची सारखीच वाढू शकते. (मुलामुलींमध्ये वयात आल्यावर फरक पडतो). कुपोषणाचा सर्वात जास्त आढळणारा प्रकार म्हणजे खुरटलेली वाढ . यात मुलांचे वजन, उंची त्याच्या वयाच्या प्रमाणात वाढत नाहीत. महाराष्ट्रात 38% मुले खुरटलेली आहेत.

लेखक : डॉ. श्याम अष्टेकर (MBBS, MD community Medicine)

संदर्भ : आरोग्याविद्या