अक्षय ऊर्जा दुकाने

प्रस्तावना

नवीन व पुर्नवापरायोग्य ऊर्जा मंत्रालय मोठ्या शहरांमध्ये आदित्य सौरऊर्जा दुकाने उघडण्याची संकल्पना राबवीत आहे. ह्या दुकानांना आता अक्षय ऊर्जा दुकाने असे म्हटले जाते. ह्या दुकानांमधून पुर्नवापरायोग्य ऊर्जेवर चालणार्‍या साधनांची, सौरऊर्जा उत्पादनांसहित, विक्री व देखभाल (सर्व्हिसिंग) केली जाईल.

ह्या दुकानांमधून खालील सुविधा पुरवल्या जातील

• पुर्नवापरायोग्य ऊर्जेवर चालणार्‍या तसेच ऊर्जेचा वापर कार्यक्षमतेने करणार्‍या साधनांची विक्री.
• पुर्नवापरायोग्य ऊर्जेवर चालणार्‍या साधनांची दुरुस्ती व देखभाल
• पुर्नवापरायोग्य ऊर्जेवर चालणार्‍या साधनांची व प्रणालींची माहिती पुरवणे आणि
• पुर्नवापरायोग्य ऊर्जेवर चालणार्‍या साधनांचा वापर वैयक्तिक तसेच व्यावसायिक पातळ्यांवर जास्तीतजास्त प्रमाणात केला जावा ह्यासाठी प्रसार करणे.

आर्थिक मदत मिळण्यासाठी पात्र संघटना

राज्यस्तरीय नोडल एजन्सीज्, खाजगी क्षेत्रातील उद्योजक व स्वयंसेवी संघटना देशातील सर्व जिल्ह्यांत अशी दुकाने उघडू शकतात.

अर्थसहाय्य

• अर्जदारांना दुकान उभारणीसाठीच्या खर्चाच्या ८५% पर्यंत व जास्तीतजास्त १० लाख रुपयांपर्यंत कर्ज मिळू शकते. हे कर्ज नेमलेल्या विशिष्ट बँकांकडून ७% दराने मिळू शकते व ते ५ वर्षांच्या मुदतीत फेडावयाचे असते.
• दुकानाच्या विशिष्ट उलाढालीनुसार राज्यस्तरीय नोडल एजन्सीजकडून आवर्ती अनुदान अथवा प्रोत्साहनपर रक्कम याप्रमाणे -
- दरमहा रु.५०००/- आवर्ती अनुदान, मनुष्यबळ, वीज व दूरध्वनीची बिले व इतर विविध आवश्यक खर्चांसाठी.
- दरमहा रु. ५०००/- प्रोत्साहनपर रक्कम (दुकान चालवण्याच्या पहिल्या वर्षात दरमहा किमान रु. ५०,०००/- व दुसर्‍या वर्षांत दरमहा रु. १,००,०००/- उलाढाल झाल्यास).
• ही योजना राज्यस्तरीय नोडल एजन्सीज् व आयआरइडीए मार्फत चालवली जाईल.

दुकान उभे करण्याबाबत मार्गदर्शक सूचना

• प्रत्येक जिल्ह्यात असे एकच दुकान चालवता येईल. ज्या जिल्ह्यांमध्ये असे दुकान आधीपासूनच असेल ते जिल्हे ह्या योजनेस पात्र ठरणार नाहीत.
• दुकानाचे क्षेत्र कमीतकमी २०० चौफूट असले पाहिजे (साठवणुकीची जागा सोडून). हे दुकान बांधलेले, मालकीचे अथवा पुर्नसजावट केलेले असावे. भाडेतत्त्वावरील दुकानास शासकीय मदत मिळणार नाही.
• दुकान शहराच्या मध्यवर्ती व चांगल्या भागात असावे.
• देशभरातल्या अशा दुकानांना एकच नाव दिले जाईल व ते म्हणजे अक्षय ऊर्जा दुकान. हे नाव कमीतकमी ८’x३’ आकाराच्या निऑन-साइनवर दाखवले जाईल. अर्थात ह्यामध्ये मालकाचे नाव किंवा एखादा इतर शब्द सुरुवातीस लिहिता येईल, उदा. “……अक्षय ऊर्जा दुकान”
• दुकानाची अंतर्गत सजावट, मांडणी व रचना चांगल्या दर्जाची व ग्राहकांना आकर्षित करेल अशी असावी.
• दुकानात कमीतकमी दोन कर्मचारी असावे व त्यांमधील एकास पुर्नवापरायोग्य ऊर्जेवर चालणार्‍या साधनांची दुरुस्ती व देखभाल करण्यासंबंधीचे तांत्रिक ज्ञान असणे आवश्यक आहे. अर्थात ह्या कर्मचार्‍यां संबंधीची कोणतीही जबाबदारी नवीन व पुर्नवापरायोग्य ऊर्जा मंत्रालयावर नाही.
• दुकान व्यावसायिक पद्धतीने चालवले जावे ज्यायोगे त्यामधून भरपूर उलाढाल होईल.
• ह्या दुकानांमधून विकल्या गेलेल्या मालाची दुरुस्ती तसेच देखभाल तर केली जाईलच, ह्याशिवाय इतरांकडून तसेच अन्य ठिकाणी खरेदी केलेल्या पुनर्वापरयोग्य ऊर्जेवर चालणार्‍या साधनांची दुरुस्ती व देखभालदेखील वाजवी दरात केली जाईल.
• अशा दुकानी ग्राहकांना मैत्रीपूर्ण व सौहार्दाची वागणूक मिळावी, त्यांना तुच्छतेने व मालकाच्या मर्जीनुसार वागवले जाऊ नये.
• ह्या दुकानात विविध उत्पादकांनी बनवलेली पुर्नवापरायोग्य ऊर्जेवर चालणारी साधने उपलब्ध असणे गरजेचे आहे ज्यायोगे ग्राहकाला निवडीस मोठा वाव राहील.
• ह्या दुकानातून विकल्या जाणार्‍या मालाच्या किंमती ग्राहकांना स्पष्टपणे दिसतील अशा रीतीने लिहिणे आवश्यक आहे. तसेच येथे येणार्‍या व्यक्तीस पुर्नवापरायोग्य चालणार्‍या साधनांची व प्रणालींची माहिती पुरवली जायला हवी.
• सौरऊर्जेचे हे दुकान व्यावसायिक दृष्टीने नीट चालण्यासाठी तेथून कार्यक्षमतेने ऊर्जा-वापर करणार्‍या इतर साधनांचीही विक्री करता येईल – उदा. कॉम्पॅक्ट फ्लूरोसंट प्रकारचे दिवे उर्फ सीएफएल, प्रकाशयोजना-उपकरणे, रॉकेलवर चालणारे उच्च कार्यक्षमतेचे स्टोव्ह इ.
• ग्राहकाच्या हितासाठी व सोयीकरिता अशा उत्पादनांच्या खरेदीसाठी सुलभ कर्ज देणार्‍या बँकाच्या सेवाही ह्या दुकानामार्फत मिळू शकतील.

स्रोत : www.mnre.gov.in