Accessibility options
Accessibility options
भारत सरकार
योगदानकर्ते : Prachi Tungar11/06/2020
लांबलचक वाचन वगळा. विकास AI द्वारा समर्थित संक्षिप्त सारांशासाठी 'सामग्री सारांशित करा' वर क्लिक करा.
आदिवासी जमातीनुरूप नृत्यांचे विविध प्रकार अस्तित्वात आहेत. आदिवासींची ही स्वत:ची संस्कृती जतन करण्याच्या दृष्टीने व या नृत्यांना प्रोत्साहन देण्याच्या दृष्टीने ही योजना तयार करण्यात आलेली आहे. या योजनेत विविध जमातींच्या नृत्य पथकांच्या स्पर्धा घेण्यात येतात. या स्पर्धाकरिता नृत्य कलाकारांना त्यांच्या गावापासून स्पर्धाच्या गावापर्यंत जाण्या-येण्याचा खर्च, हजेरी भत्ता, तसेच पारंपारिक वेषभूषा व वाद्यांसाठी अनुदान देण्यात येते. तसेच स्पर्धा आयोजनाचा खर्चही शासनाकडून केला जातो.
संपर्क- संबंधित क्षेत्राचे प्रकल्प अधिकारी, एकात्मिक आदिवासी विकास प्रकल्प व संचालक, आदिवासी संशोधन व प्रशिक्षण संस्था, पुणे
माहिती संकलन: प्राची तुंगार
स्त्रोत: आदिवासी विकास विभाग
महाराष्ट्र राज्यात डोंगराळ व दुर्गम भागात राहणा-या अनुसूचित जमातीचे सामाजीक व शैक्षणिक प्रगती होण्यासाठी सन 1972-73 पासून क्षेत्रविकासाचा दृष्टीकोन स्विकारण्यात आला अशा भागाचा मूलभूत विकास व्हावा आणि त्याचा फायदा सर्वांना व्हावा यासाठी तेथे मूळ केंद्रस्थान म्हणून आश्रमशाळा आसावी या शाळेत आदिवासी विद्यार्थ्यांची इ. 10 वी पर्यंतच्या शिक्षणाची सोय उपलब्ध आहे.
आदिवासी उपयोजना :- • विविध योजना :- (अ) शैक्षणिक योजना - १) शासकीय आश्रम शाळा समूह योजना. २) स्वेच्छा संस्थांना आश्रमशाळा चालविण्यास अर्थसहाय्य. ३) आदर्श आश्रमशाळा. ४) एकलव्य इंग्रजी माध्यमाच्या निवासी शाळा (केंद्र पुरस्कृत पब्लिक स्कुल). ५) आदिवासी मुलां / मुलींकरिता शासकीय वसतिगृहे. ६) आदिवासी विद्यार्थ्यांना शालांत परिक्षोत्तर शिष्यवृत्ती योजना. ७) अनुसूचित जमातिच्या विद्यार्थ्यांच्या शिक्षण शुल्क, परीक्षा शुल्काची प्रतिपूर्ती करणे – योजना. ८) व्यावसायीक पाठक्रमात शिकणाऱ्या अनुसूचित जमातिच्या विद्यार्थ्यांना निर्वाह भत्ता देणे. ९) औद्योगिक प्रशिक्षण संस्थेतील विद्यार्थ्यांना विद्यावेतन योजना. १०) इयत्ता आठवी ते बारावीच्या वर्गात शिकत असलेल्या अनुसूचित जमातीच्या अपंग विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती योजना. ११) शालांत व उच्च माध्यमिक शाळांत परीक्षेत विशेष प्राविण्य मिळविणाऱ्या गुणवत्ता यादीतील अनुसूचित जमातीच्या विद्यार्थ्यांना प्रोत्साहनपर बक्षिस योजना. १२) दर्जेदार शासकीय / अनुदानित आश्रमशाळांना विशेष प्रोत्साहनपर बक्षिस योजना. १३) आदिवासी मुलींमधील गळती थांबवण्यासाठी प्रोत्साहन भत्ता. १४) राज्यातील विद्यार्थ्यांसाठी अपघात विमा योजना. १५) आदिवासी विद्यार्थ्यांचा आकस्मित मृत्यू झाल्यानंतर स्मूग्रह अनुदान योजना. (ब) आर्थिक उन्नतीच्या योजना - १६) आदिवासी शेतकऱ्यांना वीजपंप / तेलपंप पुरवठा करणे. १७) केंद्रीय अर्थसंकल्प (न्यूक्लिअर बजेट). १८) व्यवसाय प्रशिक्षण केंद्र योजना (केंद्रपुरस्कृत योजना). १९) स्वयंरोजगारासाठी कर्जपुरवठा योजना (शबरी वित्त व विकास महामंडळ मर्यादित). २०) भारतीय संविधानाच्या २७५(१) अंतर्गत जिल्ह्यात वाडी कार्यक्रम राबविणे- केंद्रीय सहाय्य. २१) आदिम जमातीसाठी विकासाच्या योजना - केंद्रीय सहाय्य. २२) मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजना. २३) सैन्य तथा पोलीस दल भरतीपूर्व प्रशिक्षण योजना. २४) खावटी कर्ज योजना. २५) धान्यकोष योजना. (क) इतर योजना - २६) अनुसूचित जमातीच्या उमेदवारांसाठी सेवायोजन नोंदणी. २७) आदिवासी क्षेत्रात उल्लेखनीय काम करण्याऱ्या सामाजिक कार्यकर्त्यांना / संस्थांना आदिवासी सेवक / सेवा संस्था पुरस्कार योजना. २८) आदिवासी हस्तकला प्रदर्शन. २९) आदिवासी पारंपरिक नृत्यस्पर्धा. ३०) वारली चित्रकला स्पर्धा योजना. ३१) आदिवासी युवकांकरिता नेनृत्य प्रशिक्षण व स्पर्धापूर्व प्रशिक्षण योजना. ३२) नवसंजीवनी योजना. १. रोजगार विषयक कार्यक्रम. २. आरोग्य विषयक कार्यक्रम. ३. पोषण विषयक कार्यक्रम. ४. धान्य पुरवठा विषयक कार्यक्रम ५. खावटी कर्ज योजना ६. धान्य कोष योजना. ३३) अनुसूचित जमाती प्रमाणपत्र तपासणी योजना. (ड) इतर विभागाकडून राबविण्यात येणाऱ्या योजना - ३४) तुषार ठिबक सिंचन योजना. ३५) आदिवासी शेतकऱ्यांना दारिद्र्य रेषेवर आणण्यासाठी पॅकेज योजना. (इ) पशुसंवर्धन विभाग - ३६) शेळ्या मेंढ्यांचा गट पुरवठा करणे. ३७) अवरुद्ध पाण्यात मत्स्य संवर्धन करणे. ३८) सहकार विभाग - वैयक्तिक लाभाच्या योजना व्याज अनुदान.
आदिवासी हस्तकला वस्तुंना नागरी भागात मोठया प्रमाणावर बाजारपेठ उपलब्ध असल्यामुळे दुर्गम भागात राहणारे आदिवासी व नागरी भागातील ग्राहक यांना एकत्रित आणून आदिवासींनी हस्तकलेने तयार केलेल्या वस्तू प्रदर्शित करुन त्यांच्या विक्रीव्दारे या कलाकारांना स्वयंरोजगाराची संधी उपलब्ध करुन देणे, हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे.
महाराष्ट्र शासनाने १९६५ साली आदिवासी संशोधन व प्रशिक्षण संस्थे अंतर्गत आदिवासी सांस्कृतिक संग्रहालय स्थापन केले.
"आदिवासी" विषयक माहिती • संस्कृती • परंपरा • चालीरीती • जीवनशैली • वेशभूषा • अर्थव्यवस्था • अन्नसंपादन • मालमत्तेचे स्वरूप • सामाजिक संघटना • विवाहसंस्था • आदिवासी नातेसंबंध • आदिवासी स्त्री • आदिवासी कायदा व राजकीय संघटना • धर्म वा जादू • आदिवासी वैद्यक • आदिवासी कला • संगीत व साहित्य • भारतातील आदिवासी
अनेक आदिवासी जमाती ह्या विविध कारागिरींत आणि हस्तकौशल्यांतही नावाजलेल्या होत्या.
योगदानकर्ते : Prachi Tungar11/06/2020
लांबलचक वाचन वगळा. विकास AI द्वारा समर्थित संक्षिप्त सारांशासाठी 'सामग्री सारांशित करा' वर क्लिक करा.
78
महाराष्ट्र राज्यात डोंगराळ व दुर्गम भागात राहणा-या अनुसूचित जमातीचे सामाजीक व शैक्षणिक प्रगती होण्यासाठी सन 1972-73 पासून क्षेत्रविकासाचा दृष्टीकोन स्विकारण्यात आला अशा भागाचा मूलभूत विकास व्हावा आणि त्याचा फायदा सर्वांना व्हावा यासाठी तेथे मूळ केंद्रस्थान म्हणून आश्रमशाळा आसावी या शाळेत आदिवासी विद्यार्थ्यांची इ. 10 वी पर्यंतच्या शिक्षणाची सोय उपलब्ध आहे.
आदिवासी उपयोजना :- • विविध योजना :- (अ) शैक्षणिक योजना - १) शासकीय आश्रम शाळा समूह योजना. २) स्वेच्छा संस्थांना आश्रमशाळा चालविण्यास अर्थसहाय्य. ३) आदर्श आश्रमशाळा. ४) एकलव्य इंग्रजी माध्यमाच्या निवासी शाळा (केंद्र पुरस्कृत पब्लिक स्कुल). ५) आदिवासी मुलां / मुलींकरिता शासकीय वसतिगृहे. ६) आदिवासी विद्यार्थ्यांना शालांत परिक्षोत्तर शिष्यवृत्ती योजना. ७) अनुसूचित जमातिच्या विद्यार्थ्यांच्या शिक्षण शुल्क, परीक्षा शुल्काची प्रतिपूर्ती करणे – योजना. ८) व्यावसायीक पाठक्रमात शिकणाऱ्या अनुसूचित जमातिच्या विद्यार्थ्यांना निर्वाह भत्ता देणे. ९) औद्योगिक प्रशिक्षण संस्थेतील विद्यार्थ्यांना विद्यावेतन योजना. १०) इयत्ता आठवी ते बारावीच्या वर्गात शिकत असलेल्या अनुसूचित जमातीच्या अपंग विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती योजना. ११) शालांत व उच्च माध्यमिक शाळांत परीक्षेत विशेष प्राविण्य मिळविणाऱ्या गुणवत्ता यादीतील अनुसूचित जमातीच्या विद्यार्थ्यांना प्रोत्साहनपर बक्षिस योजना. १२) दर्जेदार शासकीय / अनुदानित आश्रमशाळांना विशेष प्रोत्साहनपर बक्षिस योजना. १३) आदिवासी मुलींमधील गळती थांबवण्यासाठी प्रोत्साहन भत्ता. १४) राज्यातील विद्यार्थ्यांसाठी अपघात विमा योजना. १५) आदिवासी विद्यार्थ्यांचा आकस्मित मृत्यू झाल्यानंतर स्मूग्रह अनुदान योजना. (ब) आर्थिक उन्नतीच्या योजना - १६) आदिवासी शेतकऱ्यांना वीजपंप / तेलपंप पुरवठा करणे. १७) केंद्रीय अर्थसंकल्प (न्यूक्लिअर बजेट). १८) व्यवसाय प्रशिक्षण केंद्र योजना (केंद्रपुरस्कृत योजना). १९) स्वयंरोजगारासाठी कर्जपुरवठा योजना (शबरी वित्त व विकास महामंडळ मर्यादित). २०) भारतीय संविधानाच्या २७५(१) अंतर्गत जिल्ह्यात वाडी कार्यक्रम राबविणे- केंद्रीय सहाय्य. २१) आदिम जमातीसाठी विकासाच्या योजना - केंद्रीय सहाय्य. २२) मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजना. २३) सैन्य तथा पोलीस दल भरतीपूर्व प्रशिक्षण योजना. २४) खावटी कर्ज योजना. २५) धान्यकोष योजना. (क) इतर योजना - २६) अनुसूचित जमातीच्या उमेदवारांसाठी सेवायोजन नोंदणी. २७) आदिवासी क्षेत्रात उल्लेखनीय काम करण्याऱ्या सामाजिक कार्यकर्त्यांना / संस्थांना आदिवासी सेवक / सेवा संस्था पुरस्कार योजना. २८) आदिवासी हस्तकला प्रदर्शन. २९) आदिवासी पारंपरिक नृत्यस्पर्धा. ३०) वारली चित्रकला स्पर्धा योजना. ३१) आदिवासी युवकांकरिता नेनृत्य प्रशिक्षण व स्पर्धापूर्व प्रशिक्षण योजना. ३२) नवसंजीवनी योजना. १. रोजगार विषयक कार्यक्रम. २. आरोग्य विषयक कार्यक्रम. ३. पोषण विषयक कार्यक्रम. ४. धान्य पुरवठा विषयक कार्यक्रम ५. खावटी कर्ज योजना ६. धान्य कोष योजना. ३३) अनुसूचित जमाती प्रमाणपत्र तपासणी योजना. (ड) इतर विभागाकडून राबविण्यात येणाऱ्या योजना - ३४) तुषार ठिबक सिंचन योजना. ३५) आदिवासी शेतकऱ्यांना दारिद्र्य रेषेवर आणण्यासाठी पॅकेज योजना. (इ) पशुसंवर्धन विभाग - ३६) शेळ्या मेंढ्यांचा गट पुरवठा करणे. ३७) अवरुद्ध पाण्यात मत्स्य संवर्धन करणे. ३८) सहकार विभाग - वैयक्तिक लाभाच्या योजना व्याज अनुदान.
आदिवासी हस्तकला वस्तुंना नागरी भागात मोठया प्रमाणावर बाजारपेठ उपलब्ध असल्यामुळे दुर्गम भागात राहणारे आदिवासी व नागरी भागातील ग्राहक यांना एकत्रित आणून आदिवासींनी हस्तकलेने तयार केलेल्या वस्तू प्रदर्शित करुन त्यांच्या विक्रीव्दारे या कलाकारांना स्वयंरोजगाराची संधी उपलब्ध करुन देणे, हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे.
महाराष्ट्र शासनाने १९६५ साली आदिवासी संशोधन व प्रशिक्षण संस्थे अंतर्गत आदिवासी सांस्कृतिक संग्रहालय स्थापन केले.
"आदिवासी" विषयक माहिती • संस्कृती • परंपरा • चालीरीती • जीवनशैली • वेशभूषा • अर्थव्यवस्था • अन्नसंपादन • मालमत्तेचे स्वरूप • सामाजिक संघटना • विवाहसंस्था • आदिवासी नातेसंबंध • आदिवासी स्त्री • आदिवासी कायदा व राजकीय संघटना • धर्म वा जादू • आदिवासी वैद्यक • आदिवासी कला • संगीत व साहित्य • भारतातील आदिवासी
अनेक आदिवासी जमाती ह्या विविध कारागिरींत आणि हस्तकौशल्यांतही नावाजलेल्या होत्या.
+91-7382053730
vikaspedia[at]cdac[dot]in