आजची मुंबई मेट्रो आणि उद्याचे तयार होणारे मेट्रोचे महाकाय जाळे

मुंबई मेट्रो ही या शहराला परिवहनाची जलद सेवा देणारी प्रणाली आहे. शहराची वाहतूक कोंडी कमी करण्यासाठी आणि मुंबईच्या उपनगरी रेल्वे नेटवर्कला जोड म्हणून ती तयार करण्यात आली आहेत.

जलद वाहतूक प्रणाली (Rapid Transit System) ही आघुनिक काळातली कल्पना आहे त्यात मेट्रो सर्व्हिस मोडते. वेगवान ट्रॅफिक सिस्टम म्हणजे असा इलेक्ट्रिक रेल्वेमार्ग जो केवळ तेवढ्याच कामासाठी संपूर्णपणे आणि सुरक्षितपणे खास राखून ठेवला जातो. ज्यावर पादचारी किंवा इतर कोणत्याही प्रकारच्या वाहनांना प्रवेशास मज्जाव असतो. त्यासाठी त्या मार्गिका अनेकदा टनेलमध्ये किंवा एलिव्हेटेड रेल्वेवरून नेलेल्या असतात.

पुढे मुंबईत तयार होत असलेल्या मेट्रोच्या जाळ्याची माहिती मुद्दाम विस्ताराने दिली आहे. त्यामुळे हे जाळे कसे असेल आणि त्यातील प्रत्येक लाईन सध्या कोठवर आलेली आहे ते नेमके कळेल. यापैकी फक्त मेट्रो-1 सध्या कार्यान्वित आहे हे लक्षात घ्यावे.

मेट्रो 1: पश्चिम उपनगरात वर्सोवाला जोडते, ते मध्य उपनगरात घाटकोपर. 11.4 कि.मी. (7.1 मैल) अंतर आहे. ही लाईन पूर्णपणे जमिनीवर आहे. लाईनवर 12 स्टेशन आहेत.

मेट्रो 2: हा कॉरिडॉर दोन टप्प्यांमध्ये कार्यान्वित केला आहे. 2ए आणि 2बी. 18 किमी (11 मैल) लांबीचा 2ए हा कॉरीडोर कार्यान्वित केला जात आहे. या कॉरिडॉरमध्ये 17 स्टेशन्स आहेत (दहिसर (पूर्व) ते डी.एन.नगर) आणि 6400 कोटी रुपयांचा खर्च अपेक्षित आहे. 2019 साली हा कॉरिडॉर कार्यान्वित होण्याची अपेक्षा आहे.
2 बी मार्गिका 23 किमी (14 मैल) लांब असेल आणि त्यासाठी 10900 कोटी रुपये खर्च येईल, ज्यात जमीन संपादन मूल्य 1200 कोटी रुपये समाविष्ट आहेत. या विभागात 22 स्थानके (डीएएन नगर ते मंडले) असतील. हे कार्य 2017 च्या अखेरीस सुरू होण्याची अपेक्षा आहे.

मेट्रो 3: हा कॉरिडॉर जवळपास पूर्णपणे बांधला गेला आहे आणि तो भूमिगत आहे. तो 27 स्टेशने आणि 33 किमी (20 मैल) लांब आहे. हा मेट्रो मार्ग मुंबईच्या दक्षिणेकडे असलेल्या कफ परेड आणि उत्तरेला एसईझेड आणि आरे ला जोडेल. तो मुंबईच्या स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय विमानतळ यांतून जाईल. या मार्गाचा खर्च 23100 कोटी रुपये असणार आहे. या प्रकल्पाची मूळ मुदत 2016 होती, परंतु सध्या तो 2022 मध्ये पूर्ण होण्याची अपेक्षा आहे.

मेट्रो 4: मुंबई मेट्रोच्या चौथ्या टप्प्यात 32 किलोमीटर (20 मैल) जमिनीच्या वरून जाणारा कॉरिडोर असणार आहे. त्यावर उत्तरेस कासारवडावली (ठाणे) पासून 32 स्टेशन्स आहेत. याचा खर्च आहे 14500 कोटी रुपये. हा प्रकल्प ठाणे शहराला मुंबईशी जोडण्यासाठी मदत करेल ज्यामुळे ती एक समांतर पर्यायी व्यवस्था होईल.

मेट्रो 5: या 24 कि.मी. लांबीच्या ठाणे-भिवंडी-कल्याण मेट्रो-5 (Metro-V) कॉरिडॉरमध्ये 17 स्टेशन्स असतील. 8,416 कोटी रुपये खर्च असणार आहे. हा संपूर्णपणे उंचावरील कॉरिडॉर असेल. तो पूर्व उपनगरात ठाणे ते भिवंडी आणि कल्याणला जोडेल. कापुरबावडी, बाळकूम नाका, कसली, कशेळी, काल्हेर, पूर्णा, अंजूर फाटा, धामणकर नाका, भिवंडी, गोपाळ नगर, टेमघर, राजनुली गाव, गोवेगाव एमआयडीसी, कोंगगाव, दुर्गादि किल्ला, सहजनंद चौक, कल्याण रेल्वे स्थानक आणि कल्याण एपीएमसी हे स्थानके असतील.
19 ऑक्टोबर 2016 रोजी मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी या लाईनला मान्यता दिली. डिसेंबर 2017 पर्यंत एमएमआरडीए या मार्गाचे बांधकाम सुरू करणार आहे. ते 2021-22 पर्यंत तयार होईल.

मेट्रो 6: 14 किमी लांब लोखंडवाला-जोगेश्वरी-विक्रोळी-कांजूरमार्ग मेट्रो-6 मार्गावर 13 स्थानके असतील. खर्च 6672 कोटी रुपये असेल. हे एक उंचावरील कॉरिडॉर असेल. पश्चिम उपनगरांतील अंधेरीमधील लोखंडवाला कॉम्प्लेक्स आणि पूर्व उपनगरांतील विक्रोळी आणि कांजूरमार्ग यांना जोडण्यात येणार आहे. या स्थानकांमध्ये लोखंडवाला कॉम्प्लेक्स, आदर्श नगर, मोमीन नगर, जेव्हीएलआर, श्याम नगर, महाकाली गुंफा, सिप्झ गाव, साकी विहार रोड, रामबाग, पवई लेक, आयआयटी पवई, कांजूरमार्ग (प.), विक्रोळी-ईस्टर्न एक्स्प्रेस महामार्गांचा समावेश आहे. मेट्रो 6 मेट्रोला अंधेरीतील इन्फिनिटी मॉलमध्ये मेट्रो 3, मेट्रो 4 आणि जोगेश्वरी आणि कांजूरमार्ग येथे मुंबई उपनगरीय रेल्वे आणि जेव्हीएलआरमध्ये मेट्रो 7 यांना आतून जोडेलेला असेल.
19 ऑक्टोबर 2016 रोजी मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी या जागेला मान्यता दिली. एमएमआरडीएने एप्रिल 2017 मध्ये संरेखनाचे विस्तृत हवाई मॅपिंग सर्वेक्षण करण्याचे निविदा जारी केले आहे.
डिसेंबर 2017 पर्यंत एमएमआरडीए या मार्गाचे बांधकाम सुरू करणार आहे. ही लाईन 2021-22 पर्यंत तयार होईल.

मेट्रो 7: हा मार्ग 16 किमी (10 मैल) लांब आहे. तो उत्तरेस दहिसर (पूर्व) पासून दक्षिणेस अंधेरी (पूर्व) पर्यंत जातो. तर भायंदर आणि मुंबई आंतरराष्ट्रीय विमानतळ टर्मिनल 2 पर्यंत देखील जातो. हा मार्ग अंशतः भूमिगत आणि अंशत: जमिनीवर आहे. जमिनीवरील भागाचा खर्च 6200 कोटी रुपये आहे तर भूमिगत विभागासाठी खर्च 600 कोटी रुपये आहे.

जमिनीवरील भागाचे काम 2019 मध्ये आणि भूमिगत भागाचे काम 2018 मध्ये पूर्ण होणे अपेक्षित आहे.

मेट्रो 8: हा प्रस्तावित मेट्रो मार्ग आहे जो उत्तरेकडील वडाळा पासून 4 किमी लांब मुंबई जिपिओ (GPO) पर्यंत प्रस्तावित आहे.