टेल्ड जे

आपल्याकडे शहरांमध्ये, बागांमध्ये अगदी जंगलांमधेसुद्धा हे आकर्षक फुलपाखरू सहज दिसते. अतिशय सुंदर, मनमोहक हिरव्या रंगाचे हे फुलपाखरू झपाटयाने, जलद उडत आरपार निघून जाते. याच्या पंखांचा आकार लांब आणि निमुळता असल्यामुळे ते जास्त वेगाने उडू शकतात. जंगालात ते उंच झाडांवर प्रचंड वेगाने सरळ उडत असतात. ही फुलपाखरे बागांमध्येपण फुलांना भेट देतात पण त्यांचे जलद उडणे मात्र सुरूच असते. फुलांतील मध पिताना त्यांच्या पंखांची जोरात फडफड सुरूच असते. शांत चित्ताने ते मध पिताना, फुलावर / फांदीवर बसले आहे असे कधीच आढळत नाही. घाणेरी, मुसांडा, एक्जोरा अशी जास्त मध असलेली फुले त्यांच्या जास्त आवडीची आहेत.

"स्वालोटेल" जातीतील हे फुलपाखरू असल्याने साहजीकच याच्या खालच्या पंखाच्या शेवटी निमुळती शेपटी असते. पंखाची वरची बाजू संपुर्ण काळी असून त्यावर उठावदार गडद हिरव्या रंगाचे मोठे मोठे ठिपके असतात. जणुकाही काळी, हिरवी जाळीच असल्याचा आभास होतो. पंखाची खालची बाजू मात्र थोडीफार फिकट रंगाची असते आणि त्यावर अधीक रंग असतात. लाल, गुलाबी, जांभळा, पांढरा, हिरवा आणि काळा हे रंग प्रामुख्याने दिसतात. अर्थातच हे फुलपाखरू अतिशय जलद उडत असल्याने आणि शांत न बसल्यामुळे हे खालचे रंग क्वचीतच दिसतात. याच्या स्पृशा लांब आणि टोकाकडे गोलाकार असतात. डोळे काळे आणि साधारणत: बटबटीत असतात. हे फुलपाखरू जरी सर्व भारतभर दिसत असले तरी सदाहरित आणि दाट जंगलांमध्ये यांचा वावर जास्त असतो. त्याचप्रमाणे संपुर्ण वर्षभर जरी हे फुलपाखरू दिसत असले तरी पावसाळ्यात आणि पावसाळ्यानंतरच्या महिन्यात ती आपल्याला जास्त मोठया प्रमाणावर दिसतात.

बऱ्याच वेळेला या जातीचे नर दुसऱ्या नरांचा किंवा इतर फुलपाखरांचा जलद पाठलाग करताना दिसतात. या फुलपाखराची मादी बागेतल्या, रस्त्याकडेच्या उंच अशोकाच्या पानांवर अंडी घालते. ही अंडी वाटोळी आणि हिरवट, पिवळ्या रंगाची असतात. अळी जर्द, गडद हिरव्या रंगाची असते. ल्हान असताना अळी झाडाची कोवळी पाने खाण्यासाठी जास्त पसंद करते. सहसा ही अळी पानाच्या वर बसलेली आढळते. ह्या फुलपाखराचा कोषसुद्धा हिरव्या रंगाचा असतो. मात्र ही अळी परोपजीवी माश्यांचे लक्ष्य बऱ्याचवेळेला ठरते. फुलपाखराच्या कोषातून फुलपाखरू बाहेर यायच्या ऐवजी ह्या माश्याच बाहेर येताना जास्त आढळतात.

लेखक - युवराज गुर्जर

स्त्रोत - युवराज गुर्जर ब्लॉग