सुपीकतेसाठी हिरवळीची खते

जमिनीत सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण पाच टक्के असल्यास त्या जमिनीत जिवाणूंचे प्रमाणही विपुल प्रमाणात असते, त्याचप्रमाणे जमिनीचे तापमान संतुलित राखण्यास मदत होते. तापमानवाढीने सेंद्रिय पदार्थांचे मोठ्या प्रमाणात विघटन होते. सेंद्रिय पदार्थ जास्त तापमानात भाजून निघतात आणि सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण घटते

फक्त रासायनिक खतांचा वापर आणि अतिरिक्त पाणी वापर आणि तापमानवाढ याचा परिणाम जमिनीतील क्षारांवर होतो. जमिनीतील पाण्याची वाफ होऊन पाणी वाफेद्वारे / बाष्पीभवनाद्वारे जमिनीला सोडून जाताना क्षार वरच्या थरात येऊन तेथे जमा होतात. त्यांना तेथेच सोडून पाणी वाफेद्वारे निघून जाते, त्यामुळे तेथे क्षारांचे प्रमाण वाढते. त्यामुळे काही जमिनींच्या पृष्ठभागावर आपणास पांढरट क्षारांचा थर दिसतो. त्या वेळी तेथील मातीचे रासायनिक गुणधर्म बदलल्यास जमिनीच्या वातावरणावर त्याचा विपरीत परिणाम दिसतो आणि पिकांवर अन्नद्रव्य कमतरतेची लक्षणे पानांवर दिसू लागतात. त्या आधारे जमिनीच्या आम्ल-विम्ल निर्देशांकावरून तत्काळ लक्षात येते, की जमीन खारवट आहे की क्षारयुक्त आहे की चोपण होत आहे. या बदलाकडे दुर्लक्ष केल्यास जमिनी नापिक होतात, त्याचे प्रमाण मागील लेखात पाहिले आहे.

जमिनीतील मुख्य, दुय्यम आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे प्रमाण जेव्हा घटत आहे आणि काही अन्नद्रव्यांची कमतरता भासत आहे, त्या वेळी हिरवळीची खते जमिनीची सुपीकता टिकवण्यास उपयुक्त आहेत. जमिनीचा सामू संतुलित राखण्यात ती मदत करतात, त्यामुळे अन्नद्रव्यांची उपलब्धता वाढते. हिरवळीच्या खतांमधून वाढणारे सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण जिवाणूंना खाद्य म्हणून उपयोगी पडते, त्यामुळे जिवाणूंची क्रियाशक्ती वाढते.

भात खाचराच्या बांधावर ग्लिरिसिडीयाची लागवड करून त्याची पाने चिखलणीच्या वेळी शेतात घातल्यास शेतीत सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण वाढेल आणि जमिनीचे भौतिक, रासायनिक आणि जैविक गुणधर्म सुधारतील, जमिनीची सुपीकता टिकविण्यास मदत होईल.

जमिनीत सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण जेव्हा वाढते, तेव्हा जमिनीची जलधारणाशक्ती वाढते, त्यामुळे आपोआप भौतिक गुणधर्म बदलण्यास मदत होते. जमिनीची जडणघडण आणि भौतिक गुणधर्म हे जमिनीची सुपीकता आणि उत्पादकता वाढवण्यास मदत करतात. तीन वर्षांतून एकदा हिरवळीची खते घ्यावीत ः शेती क्षेत्र लक्षात घेऊन प्रत्येक जमिनीस तीन वर्षांतून एकदा तरी हिरवळीची खते घेणे फायद्याचे ठरते. ताग अथवा धैंचा जे शक्‍य असेल, त्याप्रमाणे हिरवळीच्या खतासाठी पिकाची निवड करावी. अशा प्रकारे शेती नियोजन केल्यास शेती किफायतशीर आणि फायद्याची होईल.

स्त्रोत - अग्रोवन