भगव्याची कमाल

फुलपाखरे जरी विविध रंगी असली तरी त्यातील स्कीपर हा वर्ग साधारणत: मातकट रंगाच्या फुलपाखरांचा आहे. या वर्गातील फुलपाखरे सहसा राखाडी, तपकीरी रंगाचीच आढळतात. त्यातील फार कमी जातीत रंगीबेरंगी नक्षी, रंग आढळून येतात. या वर्गातील फुलपाखरांचा आकारही हा अगदीच लहान अथवा मध्यम आकाराचा असतो. यांच्या उलट स्वालोटेल जातीतील फुलपाखरे मात्र आकाराने अतिशय मोठी, रंगानेसुद्धा भरजरी, दिमाखदार असतात. ही फुलपाखरे नुसतीच रंगीबेरंगी नसुन काही तर चमकदार आणि झळाळणारीसुद्धा असतात. त्यामुळे अर्थातच आपल्या जंगलात अश्या दिमाखदार फुलपाखरांच्या मागे छायाचित्रणासाठी पळणारे बरेचजण असतात. मोठ्या आकारामुळे, रंगीबेरंगी उठावदार रंगांमुळे आणि भरदिवसा त्यांच्या उडण्याच्या सवयीमुळे ती सहज सापडता आणि त्यांचे छायाचित्रण सहज करता येते.

मी मात्र स्कीपर जातीतील "भगव्यांच्या" मागावर बरेच दिवस होतो. आता हे भगवे म्हणजे नेमके सांगायचे झाले तर "ऑरेंज टेल आउल" आणि "ऑरेंज आउलेट" ही दोन फुलपाखरे. ही फुलपाखरे अगदी पहाटे किंवा संध्याकाळी उशीरा कार्यरत असतात. त्यामुळे जंगलात दिवसा फिरताना यांचा वावर एकदम कमी आढळतो. त्याच प्रमाणे अतिशय जलद उडण्याकरता ही खास प्रसिद्धा आहेत. त्यात यांचे रंगसुद्धा असे आहेत की अगदी जवळून बघितल्यावरच त्यांच्या "भगव्या" रंगाची जाणीव होते. अन्यथा तशाच मळकट रंगाची असल्यामुळे ती सुसाट उडताना कळतसुद्धा नाहीत.

मागे येऊरच्या जंगलात एकदा एका उंच झाडावर हे ऑरेंज आउलेट उडत होते. लांब पल्ल्याच्या लेन्सने जेमतेम त्याचे क छायाचित्र घेता आले पण त्यात फक्त हे ऑरेंज आउलेट आहे एवढेच ओळखता येत होते आणि त्या छायाचित्राला काहीच मजा नव्हती. दुसरे ऑरेंज टेल आऊल तर फक्त एकदाच दिसले पण सुसाट वेगाने ते झाडीत शीरले की पुढे पळत जाउन त्याचा पाठलाग करूनसुद्धा त्याचे मला एकही छायाचित्र मिळवता आले नाही. त्यानंतर पुढे कित्येक वर्षे ती मला आमच्या जंगलात सापडलीच नाहित, तर त्यांचे छायाचित्रण तर दूरच राहीले.

या नंतर बऱ्याच वर्षांनी मला परत एकदा नागलाच्या जंगलात ऑरेंज आउलेट दिसले आणि थोडेफार त्याचे छायाचित्रणसुद्धा झाले. मात्र फार कमी वेळ ते समोरच्या फुलातील मध पीत होते त्यामुळे ते लगेचच तीथून उडून गेले. आता यावर्षी मात्र फणसाडच्या अभयारण्यात या दोनही भगव्यांनी मला एकाच वेळेस दर्शन दिले. आदल्या दिवशी चिखल गाणीच्या पाठवठ्यावर एक जंगली झाड फुलले होते. त्यावर मध पिण्यासाठी ऑरेंज आउलेट बऱ्याच उंचावर बसले होते. त्यामुळे त्याचे छायाचित्रण काही शक्य झाले नाही. मात्र दुसऱ्याच दिवशी अगदी भल्या पहाटे सकाळी सहा, साडेसहाच्या सुमारास वनखात्याच्या रेस्ट हाउसच्या आवारातच मला एक फुलपाखराची चाहूल लागली. त्याच्या जलद उडण्याच्या पद्धतीवरून ते नक्कीच स्किपर होते.

मी अंदाज केला की ते बहुतेक ऑरेंज टेल आउल असावे पण तेवढ्यात ते त्या भागातून गायब झाले. परत ५/१० मिनीटातच ते परत घराच्या भिंतीवर आले. माझा अंदाज बरोबर होता ते दुर्मिळ ऑरेंज टेल आउलच होते. आपल्या शरीरातून पोटाकडून पाणी भिंतीवर सोडून, तिथला भाग ओला करून मग त्यात आपली लांबलचक सोंड खुपसून ते क्षार शोषून घेत होते. आमची धावपळ उडाली, पहाटेची वेळ असल्यामुळे कॅमेरे तयार नव्हते. आम्ही पळत पळत जाउन तंबूतून कॅमेरे आणून त्याचे छायाचित्रण सुरू केले. त्याचे मनसोक्त छायाचित्रण करेपर्यंतच बाजुच्या खोलीच्या आसपास ऑरेंज आउलेटची हालचाल सुरू झाली. चुलीच्या आसपासच्या राखेवर ते आकर्षीत होत होत. मात्र ते भयंकर चपळ आणि चंचल होते. सरतेशेवटी ते एका लाकडाच्या फळीवर बसले आणि मग त्याचीसुद्धा छायाचित्रे घेण्यासाठी आमची धावपळ सुरू झाली. फणसाडमधील भल्यापहाटे अगदी अनपेक्षीत अशी ही दोन भगव्यांची एकत्र भेट मला कायम लक्षात राहील.

लेखक - युवराज गुर्जर

स्त्रोत - युवराज गुर्जर ब्लॉग