कोकमाची फळे

कोकमाच्या झाडाला जुन्या झालेल्या फांदीला फुले लागतात. काजूमध्ये जशी कोवळ्या फुटव्यांमधून फुले येतात, तशी ती कोकमात येत नाहीत. कोकमामध्ये दोन प्रकारच्या फांद्या आढळतात. एक म्हणजे आकाशाकडे जाणाऱ्या, ज्यांना शास्त्रीय भाषेत ऑर्थोट्रॉफिक असे म्हणतात. दुसऱ्या म्हणजे जमिनीला समांतर येणाऱ्या किंवा जमिनीच्या दिशेने वाढणाऱ्या, ज्यांना प्लॅजिओट्रॉफिक असे म्हणतात. यातल्या प्लॅजिओट्रॉफिक या फांद्यांनाच फुले व फळे लागतात. या फांद्या जितक्‍या जास्त असतील, तितके फुलांचे प्रमाण अधिक असते व परिणामी उत्पादनदेखील अधिक मिळते. त्यातही खालच्या भागामधल्या फांद्यांना उत्पादन जास्त मिळते. कोकमाला फुले येण्याच्या प्रवृत्तीचा विचार करता मशागतीच्या दृष्टीने खालील बाबी आवश्‍यक आहेत.

झाडाला सर्व बाजूंनी सूर्यप्रकाश किंवा चांगला प्रकाश मिळायला हवा. प्रकाश जर व्यवस्थित मिळाला नाही, तर झाड उंच वाढते. खालच्या बाजूला फांद्या विरळ होतात. खालच्या फांद्यांवरील पानेदेखील विरळ होतात. अशा झाडांना फुले व फळे लागतात; पण फळांचा आकार लहान राहतो. अशा झाडांमध्ये आपल्याला आढळून येईल, की झाडाच्या शेंड्याला जास्त फळे लागतात. ही फळे काढण्यासाठी देखील अडचण येते. बऱ्याचदा आपण ही फळे काढू शकत नाही. या झाडांवरून मिळणाऱ्या फळांपैकी सुमारे 25 ते 30 टक्के फळे ही फारच लहान असतात. यांच्यावर प्रक्रिया करणेदेखील दुरापास्त होते. कोकमाच्या झाडाला म्हणूनच सूर्यप्रकाशाचे नियोजन करणे आवश्‍यक आहे. झाडाच्या आजूबाजूला असलेल्या अन्य झाडांची सावली कमी केल्यास त्याचा फायदा कोकमाच्या उत्पादनावर चांगल्या प्रकारे होईल, म्हणूनच कोकमाच्या झाडाच्या आजूबाजूच्या झाडांची गर्दी कमी करावी. जर कोकम फळे नारळ व सुपारी बागेत लावली असली, तर मात्र सावली कमी होण्याला मर्यादा पडतील. कोकमाच्या झाडावरील मेलेल्या फांद्या व रोगट फांद्या वर्षातून किमान एकदा तरी कापून झाडाची साफसफाई करणे आवश्‍यक आहे.

पूर्ण वाढलेल्या कोकमाच्या झाडाला आवश्‍यकतेनुसार खतपुरवठा करणे अत्यंत गरजेचे आहे. एका पूर्ण वाढलेल्या कोकमाच्या झाडाला सुमारे 20 ते 30 किलो शेणखत किंवा कंपोस्ट खत द्यावे. त्याचबरोबर सुमारे 500 ग्रॅम नत्र, 250 ग्रॅम स्फुरद व 250 ग्रॅम पालाश हे मुख्य अन्नघटक बाजारात उपलब्ध असलेल्या कोणत्याही खताद्वारे देण्याचा प्रयत्न करावा. संतुलित खतपुरवठा केल्यानंतर कोकमाला जमिनीकडे वाढणाऱ्या फांद्या जोमदार येतात. पाने चांगली रुंद होतात व या सर्वांचा परिणाम उत्पादनवाढीमध्ये होतो.

संपर्क -डॉ. पी. एम. हळदणकर, अमित सोमवंशी

02358 - 282415, 282130, विस्तार क्र. 250, 242. 
उद्यानविद्या विभाग, कृषी महाविद्यालय, दापोली